بررسی و مروری بر پروتئین های سطحی ویروسSARS-CoV-2 عامل بیماری کووید 19

سندرم تنفسی حاد که حاصل بیماری زایی ویروس SARS-CoV-2 می باشد، با شدت سرایت، موجب پاندمی در سراسر دنیا شده و تمامی جنبه های زندگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی انسان ها را تحت تاثیر قرار داده است. تا به امروز، میلیون ها ابتلا و هزاران مورد مرگ ومیر در بیش از 200 کشور جهان گزارش شده است و روند شیوع بیماری همچنان رو به گسترش است. هرگونه اقدامات پیشگیرانه، طراحی دارو، طراحی واکسن و تهیه برنامه های مقابله با این بیماری، نیازمند شناخت دقیق ماهیت، بخش ها و عملکرد ویروس؛ به ویژه پروتیین های سطحی ویروس SARS-CoV-2 است. لذا در این مقاله بر اساس آخرین یافته های علمی منتشرشده در سال های 2020 و 2021 در پایگاه های داده PubMed, Scopus, ScienceDirect, Google Scholar تنوع، ساختار و مکانیسم های مرتبط با پروتیین های سطحی SARS-CoV-2 مورد بررسی قرار گرفته و ارایه شده است. نتایج بررسی نشان می دهد SARS-CoV-2 دارای چهار پروتیین سطحی شامل گلیکوپروتیین سطحی به نام پروتیین S، پروتیین نوکلیوکپسید N، پروتیین ماتریکس M و پروتیین پوششی به نام E است. پروتیین S دارای دو دامنه S1 و S2 بوده و بیشترین اهمیت را در برهمکنش با پروتیین گیرنده و ورود به میزبان دارد. ویروس SARS-CoV-2 از پروتیین آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین 2 (ACE2) به عنوان گیرنده اصلی و از پروتیین CD209L به عنوان گیرنده جانبی برای ورود به سلول میزبان استفاده می کند. پروتیین N به RNA ویروس متصل می شود و در فرآیندهای مرتبط به ژنوم ویروس نظیر همانندسازی ژنوم و پاسخ دهی به عفونت زایی نقش دارد. پروتیین M به همراه پروتیینN در سرهم سازی ذرات ویریون و آزادسازی آن نقش دارد. پروتیین E کوچک ترین پروتیین در ساختمان این ویروس است. این پروتیین پوششی فعالیت کانال یونی داشته و فعالیت اصلی آن در سرهم سازی و آزادسازی ویروس است. امید است بررسی و معرفی با جزییات بیشتر این پروتیین های سطحی با اهداف و فرضیات مختلف دانش پژوهان، در جهت تعمیق و غنابخشی دانش تخصصی آن ها مفید واقع شود.