ارزیابی منابع مرجع فارسی در زمینه مفردات قرآن

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی منابع فارسی در زمینه مفردات قرآن صورت گرفته است تا میزان مطابقت آنها با معیارهای کتب مرجع را معین کند. 

پژوهش حاضر کاربردی و روش آن تحلیل محتوای کمی و کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کتابهای چاپی فارسی در حوزه مفردات قرآنی است که در کتابخانه تخصصی علوم قرآنی وابسته به دفتر آیت الله سیستانی تا اسفند 1397 جمع آوری شده است. برای انجام پژوهش از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شد.

یافته‌ها:

یافته‌ها نشان داد: از میان 85 کتاب مفردات قرآنی که در این پژوهش مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته‌اند، 73 درصد کتب مرجع توسط پدیدآورندگان معتبر تولید شده‌ ولی فقط 13 درصد از آن‌ها توسط ناشران تخصصی به چاپ رسیده‌اند. بیشترین آثار (24 عنوان) در سال‌های 1391 به بعد چاپ شده‌اند. بررسی شمارگان نشر کتب مفردات قرآنی حکایت از آن دارد که، 4/77 درصد از آثار منتشره در تیراژ 3000 و کمتر چاپ شده‌اند. مشاهده تنوع کتب مفردات قرآنی فارسی نشان داد که 5/83 درصد از کتب مرجع به صورت گزینشی دامنه لغات خود را اختیار کرده‌اند. همچنین 5/36 درصد از آثار بر حسب تفسیر، ترجمه یا نسخه‌ای خاص از قرآن نوشته شده است ولی 5/83 درصد از آثار به طور عمومی و بدون در نظر گرفتن تفسیر خاص یا ترجمه‌ای خاص یا نسخه خاص از قرآن به تالیف یا ترجمه پرداخته‌اند. این پژوهش حاکی از آن است که کتب مفردات قرآنی فارسی، در ویژگی‌های ظاهری نگارش از جمله ویراستاری، برخورداری از راهنمای استفاده و بهره‌مندی از نمایه ضعف دارند و بیش از نیمی از کتب بررسی شده فاقد ذکر منابع و ماخذ می‌باشد. همچنین در این تحقیق، این نتیجه حاصل شد که اکثر کتاب‌های مفردات قرآنی (5/56 درصد) با در نظر گرفتن اهداف آموزشی به رشته تحریر در آمده است.

اصالت/ ارزش:

چارچوب حاصل از پژوهش حاضر می‌تواند در تبیین و ارزیابی مفردات قرآنی که از شمار کتب مرجع به حساب می‌آید، استفاده شده و راهنمای محققین، نویسندگان، منتقدان و مخاطبان خود باشد و فعالیت‌های علمی مربوط را هدفمند و یکسان سازد.