مروری بر بیوتوکسین داینوفلاژله های دریایی؛ مکانیسم عمل، روش های تجزیه وتحلیل و اثرات این سموم بر محیط زیست و انسان

شکوفایی داینوفلاژله های بنتیک دریایی با پتانسیل تولید بیوتوکسین ها، پدیده ای است که اخیرا باعث نگرانی های فزاینده در بخش های بهداشتی، اقتصادی و اکولوژیکی مناطق توریستی و صیادی شده است. از اوایل دهه هشتاد میلادی، وقوع شکوفایی ریزجلبک های سمی دریایی افزایش پیداکرده و باعث مسمومیت های گسترده در انسان ها گردیده است. به تازگی بسیاری از داینوفلاژله های مضر و سمی از مناطق ساحلی جنوب ایران گزارش شده است که در اکثر شکوفایی های جلبکی مضر در نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس نقش ایفا کرده اند. بسیاری از این داینوفلاژله ها، بنتیک و اپی فیتیک هستند به این مفهوم که عموما در بستر نواحی ساحلی و یا بر روی صخره های مرجانی و ماکروجلبک ها زندگی می کنند و در زمان شکوفایی گسترده، به علت نزدیکی به ساحل، می توانند خسارات بهداشتی و اقتصادی گسترده ای ایجاد کنند، همچنین با ورود به شبکه غذایی، می توانند از موجودات کوچک مانند زیوپلانکتون ها به بدن آبزیان بزرگ تر مانند ماهی ها راه یافته و از این طریق سلامت انسان ها را تهدید کنند. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی خطرات بالقوه داینوفلاژله های عامل شکوفایی جلبکی مضر به عنوان گونه هایی با پتانسیل تولید سم بر اساس مطالعات مروری- توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و استخراج و تحلیل مطالب مرتبط از مقالات و همچنین جستجو در پایگاه های ایرانی و بین المللی به بررسی بیوتوکسین داینوفلاژله های دریایی و اثرات آن بر روی آبزیان، اکوسیستم دریایی و سلامت انسان پرداخته است. نتایج این بررسی نشان می دهد تعداد 80 گونه از فیتوپلانکتون ها پتانسیل تولید سم دارند که در حدود 20 گونه بنتیک از آن ها قوی ترین بیوتوکسین های دریایی را تولید می کنند که برای آبزیان و حتی انسان کشنده است. خطرناک ترین این بیوتوکسین ها شامل ساکسی توکسین، گونیاتوکسین، پالی توکسین، بروتوکسین، یسوتوکسین، سیگواتوکسین، مایتوتوکسین، اوکاداییک اسید و آزاسپیراسید می باشند که عامل مرگ ومیر گسترده موجودات آبزی در صورت شکوفایی جلبکی مضر می شوند و در صورت ورود به بدن انسان عامل بروز مسمومیت های حاد و کشنده می شوند. یافته های مرور مطالعات پیشین به وضوح اهمیت شناخت داینوفلاژله های سمی بنتیک و نیاز به گنجاندن آنها در برنامه های نظارت بر شکوفایی های جلبکی مضر در سواحل را نشان می دهد.