بازنمایی خروج امریکا از برجام: تحلیل گفتمان انتقادی سرمقاله های روزنامه های کیهان، رسالت، شرق و اعتماد

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوییه سال 2015 بین جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 به نتیجه رسید اما امریکا خروج خود را از این توافق در مه 2018 اعلام کرد. این خروج، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین المللی به لحاظ تاثیر بر فضای سیاسی، بین المللی و دیپلماتیک توجه رسانه ای زیادی به خود جلب کرد. هدف این مقاله بررسی بازنمایی خروج ایالات متحده امریکا از برجام در چهار روزنامه ایرانی است: کیهان، و رسالت (نمایندگان اصلی محافظه کاران) و اعتماد و شرق (نمایندگان اصلی اصلاح طلبان). این پژوهش از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده می کند و متکی به نظریه های گفتمان، بازنمایی و چارچوب سازی است. یافته های این پژوهش گویای آن است که گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصلاح طلب «گفتمان تعامل» بوده است. این روزنامه ها بر لزوم ارتباط با جهان، مذاکره، تنش زدایی درعین حفظ انسجام ملی تاکید کرده اند. «برجسته سازی» و «حاشیه رانی» تکنیک هایی هستند که روزنامه های شرق و اعتماد به واسطه آن وجوه مثبت «خود» و نقاط ضعف «دیگری» را برجسته و چارچوب های مد نظر خود را ازاین طریق بازنمایی کرده اند. گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصولگرای این پژوهش گفتمان «مقاومت» است. این طیف با مطرح کردن سلسله استنادات تاریخی به بدعهدی، دشمنی، بی اعتمادی به غرب (امریکا و اروپا) اشاره کرده اند و با برجسته کردن وجوه منفی «دیگری» و برجسته کردن وجوه مثبت «خود» به مثابه نظام و ملت ایران، و تاکید بر ایستادگی و بهره گیری از ظرفیت های داخلی، اقتصاد مقاومتی، بصیرت انقلابی و واکنش جدی درمقابل دشمن، سعی در القای مفاهیم و چارچوب های مد نظر خود و تاثیرگذاری بر مخاطب دارند.