بررسی سبک شناسی منظومه غنایی «ناظر و منظور» اثر وحشی بافقی

وسیعترین نوع ادبی در شعر فارسی، مربوط به حوزه غنایی است و بخش عمده ادبیات غنایی ایران به منظومه های عاشقانه تعلق دارد. در این مقاله به بررسی سبک‌شناسی یکی از این آثار با نام «ناظر و منظور» اثر وحشی بافقی پرداخته میشود.

این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

مثنوی عاشقانه ناظر و منظور بر وزن خسرو و شیرین نظامی است که داستان دو دلداده چینی را روایت میکند که پس از سالها دوری در مصر به یکدیگر میرسند. هرچند تمام مثنویهای عاشقانه بعد از نظامی، نوعی نظیره و تقلید از آثار نظامی هستند، لطف بیان، طراوت و سادگی زبان و مخصوصا سوزوگداز موجود در منظومه ناظر و منظور باعث جذابیت این اثر شده است.

مقدمه اثر بعلت پرداختن به موضوعاتی مانند خلقت انسان، دنیا و... تا حدی دارای زبانی فاخر و سنگین است، اما متن اصلی داستان نرم و ساده و دلنشین است. توجه وحشی به آرایه های لفظی مانند تکرار زیاد است اما چندان در قید کاربرد جناس نیست؛ مگر در قوافی کم واج که ناخودآگاه کلمات با هم دارای جناس میشوند. انتخاب بحر هزج باعث تناسب وزن با موضوع سخن گردیده است. بیشترین نوع تشبیهات حسی به حسی است، استعاره ها بیشتر مکنیه اند و کنایه ها بیشتر عامیانه و محاوره ای هستند. بزرگترین مضمون موجود در این منظومه عشق است، البته عاشق و معشوق در این منظومه با وجود مذکر بودن، عشقی پاک و بی‌آلایش و افلاطونی دارند. بعد از مضمون عشق، مضامینی مانند توصیف و پند و اندرز نیز در اثر دیده میشود.