بنیاد طبیعت از منظر علم و دین

اصل یا اصول بنیادین طبیعت کدام است؟ پدیده های مادی از چه فراهم آمده اند؟ این نخستین پرسش انسان، در سراسر تاریخ علم و فلسفه کانون پژوهش بوده است. اما آن هنوز پاسخ قطعی نیافته است. از نظریه های روزگار یونان باستان در این باره، اتمیسم عمری طولانی یافت. اما بنابر آموزه های فیزیک کوانتوم، موجودات دنیای اتم دیگر پیرو قوانین عالم کبیر نیست و موازین جایگزین نیز تا کنون کشف نشده یا به قدری مورد اختلاف است که نمی تواند محل اعتماد واقع شود. افزون بر آن، اطلاع از وجود ماده نامریی (تاریک) با ویژگیهایی خاص، دشواری مساله را دوچندان کرده است. قرآن کریم نیز اشاراتی در این باره دارد و بنیاد طبیعت و مایه حیات آن را ماده ای موسوم به آب میداند و در مواردی هم به عنوان نور از آن یاد کرده است که در مقا بل ظلمت است. اما در سطحی عمیق تر، بنیاد جهان طبیعت (ملکوت آسمان ها و زمین) امری غیر مادی تلقی شده است که در این صورت، پژوهش در قالب روش های تجربی، قادر به حل نهایی و قطعی مساله نخواهد بود. به نظر می رسد ملا صدرا با الهام از قرآن و با تکیه بر وحدت، اصالت و تشکیک وجود، توانسته است تصویر گویایی از وحدت اصل نخستین را ارایه نماید.