بررسی ارتباط فضای شهر همدان و نرخ جرائم ارتکابی با تاکید بر نظریه پیشگیری از جرم با طراحی محیطی (CPTED) (مطالعه میدانی شهر همدان)

یکی از عوامل موثر در وقوع جرایم بنا به نظریات متعدد جرم‌شناختی محیط‌محور یا اجتماعی، ساختار محیط اجتماعی و مکان زندگی شهروندان است. با توجه به نقش ابعاد انسانی در تکوین رفتارهای مجرمانه اصولا نباید چیدمان یا مبلمان شهری تاثیری بر ارتکاب جرایم داشته باشد، ولی با تحلیل و تدقیق تحقیقات جدید جرم‌شناختی و نظریه‌های نو، موضوعاتی همچون کیفیت و نحوه معماری خانه‌ها و چیدمان شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور و یا محله‌های متفاوت یک شهر حاکی از تاثیرگذاری محیط پیرامونی بر نرخ بزهکاری است. پیشگیری وضعی حاکی از آن است که نوع وکیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرایم می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد؛ البته، دولتها به‌غیراز معدود کشورهایی نظیر آمریکا که نظریه پنجره‌های شکسته از ایالت نیویورک آن کشور آغاز شده، کمتر در تصویب قوانین موضوعه به این ارتباط توجه کرده‌اند.

بهترین روش بررسی جرم‌شناختی پیده مجرمانه روش میدانی با توسل به مشاهده عینی و تحقیق میدانی است. نتایج تحقیقات میدانی مشابه و مرتبط با تیوری جرم‌شناختی نوظهور پیشگیری از جرم با طراحی محیطی (CPTED) ثابت کرده که امروزه درصد قابل‌توجهی از جرایم مخل نظم، امنیت و آسایش عمومی افراد ناشی از نادیده گرفتن تاثیر معماری و شهرسازی صحیح و اصولی است. البته، از نقش فقدان ضمانت اجرایی کیفری موثر در قوانین نادر مربوط به شهرسازی و معماری نیز نباید غافل بود. لذا، در این پژوهش که ماحصل پژوهش میدانی گسترده با همکاری معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری کل استان همدان است، با استناد به نظریه فوق و آموزه‌های کلیدی آن در مطالعه موردی محیط و فضای شهر همدان، اثرات آن بر نرخ ارتکاب جرایم با پیمایش جامع از زندانیان زندان مرکزی همدان و افراد عادی از محله‌های مختلف در شهر همدان مورد ارزیابی قرار گرفته است.

نتایج پژوهش حاکی از آن است که توجه به محیط و شاخص‌های بهینه طراحی محیطی در پیشگیری از جرم در شهر همدان تاثیر بسزایی داشته و نقش محیط در گرایش مجرمان به ارتکاب برخی جرایم به شرح جداول و داده‌ها اثبات شده است.