مطالعه تاثیر پرتودهی گاما و بسته بندی هوازی، وکیوم و اتمسفر اصلاح شده بر کیفیت گیاه پونه کوهی

ادویه‌ها و گیاهان دارویی مانند سایر محصولات کشاورزی در طول فرآیند کاشت، برداشت، حمل و نقل و فرآوری توسط باکتری‌ها، خاک و حشرات آلوده می‌شوند. یکی از روش‌های حذف آلودگی استفاده از پرتودهی گاما می‌باشد. لذا، اهداف مطالعه حاضر بررسی تاثیر پرتودهی گاما (صفر، 5، 10 و 15 کیلوگری) بر پارامترهای رنگ و جمعیت میکروبی گیاه پونه کوهی بسته‌بندی‌شده تحت شرایط اتمسفر اصلاح‌شده، وکیوم و هوازی و همچنین تاثیر آن بر ترکیبات شیمیایی و ویژگی‌های ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی اسانس پونه کوهی بود.

گیاه پونه کوهی در فصل بهار (فروردین-اردیبهشت) سال 1399 از شهرستان گیلانغرب واقع در استان کرمانشاه جمع-آوری گردید. پرتودهی نمونه‌های گیاه پونه کوهی بسته‌بندی‌شده تحت شرایط اتمسفر اصلاح‌شده (100% نیتروژن)، وکیوم و هوازی با استفاده از دوزهای kGy 5، 10 و 15 (منبع پرتودهی = کبالت 60 و dose rate = kGy h-1 18/4) در سازمان انرژی اتمی ایران انجام شد. پس از پرتودهی، بررسی پارامترهای رنگ و وضعیت میکروبی نمونه‌های بسته‌بندی شده مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین، ترکیبات شیمیایی اسانس حاصل از گیاه‌ پونه کوهی با استفاده از کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی و خاصیت آنتی‌اکسیدانی به روش به دام انداختن رادیکال‏های 2, 2-diphenyl-1-picrylhydrazyl و مهار رنگ‌بری بتاکاروتن-اسید لینولییک بررسی شد. بررسی خاصیت ضدمیکروبی علیه استافیلوکوکوس اوریوس، لیستریا مونوسیتوژنز، باسیلوس سوبتیلیس و باسیلوس سریوس به روش دیسک دیفیوژن صورت گرفت.

 نتایج این مطالعه نشان داد، پرتودهی با دوزهای kGy 5 و 10 (تحت شرایط هوازی) و kGy 15 (تحت شرایط هوازی، وکیوم و اتمسفر اصلاح‌شده) موجب کاهش معنی‌دار شاخص‌های a و b و افزایش معنی‌دار شاخص L در مقایسه با گروه کنترل شد (05/0 > P). پرتودهی با دوزهای 10 و 15 کیلوگری باعث از بین‌رفتن کامل تعداد باکتری‌های هوازی کل، کلیفرم‌ها و کپک و مخمر در نمونه‌های بسته‌بندی‌شده به کمتر از حد قابل شمارش log CFU g-1 1 گردید. بر اساس یافته‌های این مطالعه، 19 ترکیب در اسانس پونه کوهی شناسایی گردید. eucalyptol (55/19%-23/18%)، menthone (55/13%-36/12%) و pulegone (55/49%-69/47%) اصلی‌ترین ترکیبات شناسایی‌شده در این اسانس بودند. همچنین، دوزهای مختلف پرتودهی kGy 5، 10 و 15 و نوع بسته‌بندی (هوازی، وکیوم و اتمسفر اصلاح‌شده) تاثیری در تغییر ترکیبات شیمیایی، خاصیت ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی اسانس پونه کوهی نداشت (05/0 < P).

نتایج این مطالعه نشان داد، استفاده از پرتودهی گاما با دوزهای kGy 10 و 15 روشی مناسب به منظور ضدعفونی گیاه پونه کوهی بسته‌بندی شده تحت شرایط هوازی، وکیوم و اتمسفر اصلاح‌شده می‌باشد، بدون آنکه تاثیری بر ترکیبات شیمیایی و خاصیت ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی اسانس داشته باشد.