بررسی آیات نفاق براساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

بهره گیری از ابزارهای جدید پژوهشی نوعی تدبر روشمند است که از دستاوردهای آن می توان برای فهم بهتر متون دینی بهره برد. روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از روش های میان رشته ای در تحلیل کیفی متون است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین عناصر زبانی و فرازبانی به بررسی متن می پردازد. این پژوهش بر آن است تا کاربست روش تحلیل گفتمان در راستای فهم آیات قرآن با محوریت آیات نفاق را بررسی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سطح توصیف، گفتمان الهی با انتخاب واژگان و عبارات متناسب با طیف منافقان، هویت وجودی شان را معرفی کرده است. تقابل معنایی، حذف، تشخص زدایی و ارزش تجربی واژگان از مهم ترین سطوح بیان شده در سطح توصیف آیات نفاق است. بافت موقعیتی آیات و مولفه روانی از جمله عناصر فرازبانی در بررسی آیات نفاق است که توجه به آن ها در عینیت بخشی گفتمان انتقادی منافقان تاثیر دارد. در سطح تبیین که به منزله بازتولید سطوح توصیف و تفسیر است، گفتمان الهی به بیان روش های اصلاحی در مواجهه با منافقان پرداخته است. اعطای بینش، نکوهش ضد ارزش ها، انذار و مدارا و همزیستی با منافقان از مهم ترین روش های اصلاحی قرآن در مواجهه با پدیده نفاق است که از جایگاه بنیادین در تربیت برخوردارند.