بررسی عوامل طبیعی و انسانی موثر بر تغییرات طبقات کاربری اراضی تالاب شادگان

تالاب شادگان در منتهی‏الیه حوضه ‏آبخیز جراحی واقع شده است. به‏منظور پایش میزان تغییرات پوشش آب، گیاه و اراضی خشک شده، ابتدا اقدام به تعیین محدوده آب شیرین تالاب در پرآب‏ترین شرایط آن شد. از داده‏های ماهواره‏ای لندست TM و ETM+ و OLI سال‏های 1988 تا 2020 استفاده شد. از طبقه‏بندی نظارت شده به روش ماشین بردار پشتیبان (SVM) استفاده و تصاویر در سه کلاس آب، پوشش گیاهی و خاک طبقه‏بندی شد. دقت طبقه‏ بندی تصاویر با دو شاخص، دقت کلی و کاپا محاسبه شد. مساحت هر یک از طبقات در محیط GIS پهنه ‏بندی شده و به درصد محاسبه شد. با توجه به اینکه تعیین میزان سهم هر یک از مولفه‏ه ای تاثیرگذار بر سطوح مختلف تالاب شادگان در بازه زمانی 1988-2018 هدف اصلی پژوهش حاضر است، از توابع چندلایه پرسپترون شبکه‏ های عصبی استفاده شد و پس از مقایسه کارایی مدل‏ها براساس مجموع مربعات خطا (SSE) و خطای نسبی (RE) داده‏های آموزشی و تست و همچنین، ضریب همبستگی (R) بین مقادیر اندازه‏گیری شده و تخمین زده شده سطوح مختلف طبقات کاربری اراضی تالاب، بهترین مدل انتخاب شد و براساس آن، میزان تاثیر هر یک از پارامترها بر سطوح مختلف طبقه‏ بندی شده در بازه زمانی مورد مطالعه مشخص شد. نتایج نشان داد دقت طبقه ‏بندی در مجموع 93 درصد بود. روند تغییرات مساحت طبقه آب و خاک افزایشی و طبقه پوشش گیاهی تالاب کاهشی بود. بهترین مدل برازش یافته شبکه عصبی مصنوعی ساختار شبکه چندلایه پرسپترون در حالت اول با تابع لایه انتقال پنهان اتوماتیک و تابع لایه خروجی تانژانت هیپربولیک به دلیل زیاد بودن ضریب همبستگی (R=0.79) و پایین بودن خطاهای نسبی و مجموع مربعات خطا با دقت بیشتری نسبت به سایر مدل‏های شبکه انتخاب شد. نتایج اجرای این مدل برای طبقات مختلف تالاب نشان داد سهم عوامل انسانی و طبیعی به ترتیب در خشکیدگی تالاب 4/55 و 6/44 درصد، در تغییرات سطح آب تالاب 8/70 و 2/29 درصد و در تغییرات پوشش گیاهی 62 و 38 درصد بوده است. بنابراین، تالاب شادگان بیش از هر چیز مدیریت انسانی در سطح حوضه آبخیز و تامین حقابه مورد نیاز را می‏طلبد تا بتواند به عنوان یک اکوسیستم تالابی ایفای نقش کند و به حیات خود ادامه دهد.