تبیین مولفه های ابرنگاری در آثار سلطان محمد

سلطان محمد نقاش از بزرگترین نگارگران مکتب تبریز صفوی می باشد که با قدرت تخیل و زبان تصویری منحصر به فرد، در پیشبرد هنر نگارگری قدم بزرگی برداشته و ابر و ابرسازی که یکی از اصول هفت گانه هنر نگارگری ایران است در آثار وی به حد کمال خود رسیده است. هدف مقاله حاضر این است که شیوه ابرنگاری سلطان محمد را در ده نمونه از آثار وی مورد مطالعه قرار دهد و ضمن معرفی جنبه های مبتکرانه وی در این حوزه، به بررسی فرمی و مفهومی ابر در آثار وی بپردازد. بر این اساس این سوالات مطرح است که 1) ابر در آثار سلطان محمد به چه صورت تصویر شده است؟ 2) شیوه ابرنگاری سلطان محمد به عنوان هنرمندی مبتکر چه نوآوری هایی دارد؟ روش تحقیق در پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و از طریق بررسی و پردازش ده نمونه نگاره منتسب به سلطان محمد بوده و روش گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای می باشد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سلطان محمد در مبحث ابرنگاری هدفمند کار کرده و ابر در آثار وی بعضا دارای مفاهیم هماهنگ با ترکیب و موضوع نگاره می باشد. وی در نگاره هایش به یکپارچگی و وحدت در ابر توجه کرده است و به وضوح از اسلیمی ابری (ابری- ماری) در آثار خود استفاده کرده که باعث القای حس پویایی در ابر می شود. سلطان محمد از نمادها و پدیده های رمزآمیز با توجه به توان تصویری آن ها در آثار خود بهره برده و در یک اثر خود نیز، به طور واضح از دو نماد اژدها و سیمرغ در قالب فرم ابر، برای نمایاندن مفهوم تقابل خیر و شر بهره برده است.