مطالعه تطبیقی ابعاد حقوقی قطع یا ادامه درمان آسیب های مغزی مادر باردار در حقوق آمریکا، انگلیس و ایران

آسیب مغزی زنان باردار از موضوعاتی است که به دلیل ارتباط با حیات جنین واجد اهمیت است. در برخی آسیب های مغزی امکان زنده نگه داشتن جنین تا زمان وضع حمل از حیث پزشکی وجود دارد. علاوه بر وضعیت زنان باردار، توجه به ضرورت حمایت های پزشکی به منظور حفظ حیات جنین از موضوعاتی است که در این آسیب ها باید مورد توجه قرار گیرد. از بین انواع مختلف آسیب های مغزی، در این پژوهش کما، حیات نباتی و مرگ مغزی به عنوان آسیب های مغزی مهمی که نقطه اشتراک آن ها از بین رفتن هوشیاری بیمار است، مورد توجه قرار گرفته و با بررسی وضعیت حقوقی بیماران در هر یک از این سه نوع آسیب در پی پاسخگویی به این سوال هستیم که آیا در صورتی که از حیث پزشکی امید به درمان مادر وجود نداشته باشد، اما ادامه درمان مادر تا زمان وضع حمل در زنده نگه داشتن جنین موثر باشد، تکلیف به ادامه درمان وجود خواهد داشت؟ مساله قطع یا ادامه درمان بیماران دچار آسیب های مغزی نه به طور کلی و نه به طور خاص در خصوص زنان باردار در قوانین موضوعه و دکترین حقوقی ایران مورد توجه قرار نگرفته است. در برخی نظام های حقوقی، از جمله آمریکا و انگلیس، دکترین و رویه قضایی با ارایه معیارهایی به تبیین دقیق مساله پرداخته اند. با توجه به اهمیت حق حیات در فقه و حقوق ایران و عدم توجه به موضوع مورد بحث در نوشته های داخلی، در پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی و با توجه به دو نظام حقوقی پویا و پیشگام در این زمینه، موضوع از ابعاد مختلف، از جمله حق حیات جنین، جنبه های اخلاقی اقدام، خواست، منافع و حقوق مادر و جنین مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق از نوع نظری بوده و روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی می باشد. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.

در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

در نظام های حقوقی مختلف بسته به رویکرد حقوقی پذیرفته شده در خصوص وضعیت حقوقی جنین، جهت تصمیم گیری برای قطع یا ادامه درمان مادر باردار تا زمان وضع حمل معیارهای مختلفی مطرح است. علیرغم تفاوت در برخی مبانی بین نظام های حقوقی، مبانی اخلاقی و اهمیت حق حیات، راه حل های پذیرفته شده را به هم نزدیک نموده و در عمل در نظام های مورد مطالعه نیز با توجیهات مختلف تمایل به حفظ حیات جنین وجود دارد.

در نظام حقوقی ایران در تصمیم گیری برای قطع یا ادامه درمان مادر باردار تا زمان وضع حمل، با توجه به قایل شدن شخصیت انسانی برای جنین و اهمیت حق حیات، در فرض تزاحم بین حقوق مادر و جنین، به علت تقدم حق حیات باید از ضرورت ادامه درمان مادر تا زمان وضع حمل دفاع نمود. برخلاف سایر نظام های حقوقی که بعضا با توسل به معیار خواست و اراده مادر یا منافع مادر قطع درمان ممکن است در شرایطی مجاز باشد، در حقوق ایران به لحاظ اهمیت حیات جنین، خواست و اراده مادر معیاری برای خاتمه حیات جنین محسوب نمی شود و در خصوص معیار منافع مادر نیز با توجه به عدم قطعیت در وجود ضرر به مادر، حقوق جنین تقدم داشته و مانع قطع درمان مادر است.