ارزیابی روش های فاکتوریل کامل، تاگوچی و طرح مربع مرکزی در کاهش آبشویی نیترات از خاک تحت تیمار زئولیت

استفاده از کود نیتراته به منظور افزایش عملکرد گیاهان روشی است که توسط بسیاری از کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد. پس از ورود این یون به خاک، به نیترات تبدیل شده و به سهولت آبشویی می گردد. استفاده از زیولیت یکی از روش های جلوگیری از آبشویی نیترات است که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود تعیین مقدار کود نیتراته مناسب در زمان استفاده از زیولیت بسیار حایز اهمیت است. انجام آزمایش به صورت کلاسیک و با در نظر گرفتن اثر همه عوامل (طرح فاکتوریل) سبب صرف وقت و هزینه در انجام آزمایش ها می شود. به همین دلیل می بایست روش های تحقیقاتی قدیمی با روش های ساده و استاندارد مانند تاگوچی و طرح مربع مرکزی جایگزین شوند. بدین منظور این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی و به صورت فاکتوریل با تیمارهای مقدار زیولیت (در سطوح صفر، 2 و 6 درصد وزنی) و سطوح کاربرد نیترات (برابر با صفر، 200 و 400 میلی گرم در هر کیلوگرم خاک) با سه تکرار انجام شد. دو روش تاگوچی و طرح مربع مرکزی نیز به ترتیب با 9 و 13 آزمایش در کنار روش فاکتوریل کامل در نظر گرفته شدند. نتایج روش فاکتوریل کامل نشان داد که مقدار زیولیت بر آبشویی نیترات اثر معنی داری داشت؛ گرچه کود نیترات اثری بر آبشویی نیترات نداشت. از نظر مدل تاگوچی، هر دو عامل زیولیت و مقدار کود نیترات بر آبشویی نیترات از خاک تاثیرگذار بودند. براساس اولویت گذاری اثرگذاری در روش طرح مربع مرکزی، مشاهده شد که زیولیت مهم ترین عامل کاهش آبشویی نیترات بود. براساس نتایج سه روش مورد استفاده، کاربرد 2 درصد زیولیت شروع اثرگذاری زیولیت بر آبشویی نیترات بود. بنابراین می توان انتظار داشت که در مقادیر بین 2 تا 6 درصد زیولیت، کاهش معنی داری در کاهش آبشویی نیترات رخ دهد.