اثر تاریخ کاشت بر میزان پروتئین، محتوای ساپونین و عملکرد دانه ژنوتیپ های های مختلف کینوا در شهرستان جیرفت

باتوجه به خشکسالی ها، بحران آب و افزایش شوری خاک که طی چند سال اخیر در منطقه جیرفت روی داده است، کشت محصولات جایگزین برای فصل خنک با نیاز آبی کم، صرفه اقتصادی بالا و سازگار با منطقه و دوره رشد کوتاه ضروری به نظر می رسد. کینوا به دلیل نیاز آبی کم و مقاومت بالا به شوری گزینه مناسبی برای این امر می باشد، بر همین اساس این مطالعه با هدف بررسی میزان پروتیین، محتوای ساپونین، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های کینوا (Chenopodium quinoa Willd) در کشت پاییزه و زمستانه انجام شد.

این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار، در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان در دو سال زراعی 98-1397 اجرا گردید. تاریخ کاشت (پاییزه و زمستانه) به عنوان عامل اصلی و ژنوتیپ های های Titicaca, Redcarina, Gza1, Q12, Q18, Q21, Q22, Q26, Q29, Q31 به عنوان عامل فرعی بودند. در این آزمایش صفاتی نظیر طول ساقه، طول دوره رشد، درصد پروتیین، ساپونین دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند.

تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد صفات اندازه گیری شده در این آزمایش (طول ساقه، طول دوره رشد، درصد پروتیین و ساپونین دانه) تحت تاثیر معنی دار ژنوتیپ، تاریخ کاشت و اثر متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ قرار گرفتند. طول گل آذین تنها تحت تاثیر معنی دار ژنوتیپ قرار گرفت. طول ساقه در کشت پاییزه و زمستانه بسیار متفاوت بود به طوری که در کشت پاییزه بیشترین طول ساقه در ژنوتیپ Q22 و Q12 مشاهده شد اما در کشت زمستانه بیشترین طول ساقه مربوط به ژنوتیپ های Q26 و Q29 بود، همچنین نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل ژنوتیپ و تاریخ کاشت نشان داد در تمام ژنوتیپ های مورد مطالعه درصد ساپونین و پروتیین در کشت پاییزه کمتر از کشت زمستانه بود، دامنه تغیرات درصد ساپونین و پروتیین دانه به ترتیب بین 52/4 تا 56/5 درصد و 78/10 تا 89/13 درصد بود. همچنین عملکرد دانه و وزن هزاردانه کینوا تحت تاثیر معنی دار ژنوتیپ ، تاریخ کاشت و اثرات متقابل آنها قرار گرفت. دامنه تغییرات عملکرد دانه بین 91/1 (تیمار کشت پاییزه و ژنوتیپ GZA1) و 99/3 تن در هکتار (تیمار کشت پاییزه Q12) مشاهده شد.

نتایج این تحقیق نیز این نیز نشان داد که امکان دو بار کشت این محصول در یکسال در منطقه جیرفت امکان پذیر است، مشروط بر اینکه از ارقام مناسب استفاده شود. بنابراین در کشت پاییزه ارقام Q12 و Q31 و در کشت زمستانه ارقام Q29 و Q26 توصیه می-شوند.