تحلیل موضوعی «طریق النجات»؛ ولایت نامه ای در شناخت اهل بیت (ع)

وقایع سیاسی اجتماعی در قرن های نخستین اسلام از منظر شیفتگان امامت و اهل بیت (ع) انعکاس دهنده مظالم و فجایع حاکمان زمان است. واکنش اعتراضی به این مظالم و فجایع طی سال ها به اشکال مختلف بروز پیدا کرده و گاهی نیز در فضای اختناق آمیز و تیره و تار زمان با سرودن قطعات و گونه های ادبی به دو شکل ابراز تولی و اظهار تبری پایه ریزی شده است. با این پیش فرض، ولایت نامه ها در بردارنده کامل ترین سروده هایی است که شاعران شیعه با اظهار ارادت به خاندان نبوت و امامت، میراث ادبی ماندگاری را در حفظ و انتقال معارف اهل بیت (ع)، معجزات، کرامات و فضایل ایمه (ع) ثبت کرده اند؛ به طوری که مهم ترین منبع مناقب خوانان و راویان دینی در بین مردم کوچه و بازار بوده است. این مقاله، با بررسی یکی از بهترین مصادیق «ولایت نامه»سرایی، به روش توصیفی تحلیلی می کوشد منظومه طریق النجات خیالی اصفهانی را معرفی، توصیف و تحلیل موضوعی کند؛ با نگاهی به ساختار موضوعی کتاب که بر حمد خدا، نعت پیامبر اسلام (ص) و مدح و ثنای چهارده معصوم (ع) استوار است، شاعر می کوشد با استناد به روایت های دینی، به خصوصیت های برجسته و جریان ساز شخصیت های دینی تاریخ تشیع اشاره کند. با این هدف مضامینی مثل وقایع مهم و اعجازهای خاص پیامبر (ص)، عظمت چشمگیر مقام حضرت علی (ع)، مظلوم واقع شدن امامان شیعه (ع)، واقعه عظیم کربلا، علم گسترده و اخلاق انسان دوستانه امامان، صبر و شکیبایی بر شداید و مصیبت های زندگی، از مهم ترین بخش های کتاب است که در این مقاله به ترتیب از نعت پیامبر (ص) تا حضرت قایم (عج) توصیف و تحلیل شده است. زبان شعری پرفخامت و تعابیر ناب شاعرانه که به تناسب هر بخش، ابیاتی از آن انتخاب شده، گواه است که شاعر با بلاغت کلام این منظومه غنی را جذاب تر و دل نشین تر کرده است.