حمایت از مالکیت فکری فناوری‏های ناملموس وسایل نقلیه خودران با تمرکز بر الگوریتم؛ مطالعه تطبیقی در ایران، امریکا و اتحادیه اروپا

صنعت حمل و نقل با ورود وسایل ‏نقلیه خودران دستخوش تغییرات اساسی خواهد شد. خودران‏ها از فناوری‏هایی ملموس و ناملموس بهره می‏برند که امکان هدایت خودکار و بدون متصدی وسیله نقلیه را فراهم می ‏آورد. بسیاری از این فناوری‏ها هم‏اکنون نیز اختراع و تولید شده‏اند. قانون‏گذار باید به نحوی از مالکیت فکری مالکان این فناوری‏ها حمایت کند، که میان منافع آنها و جامعه تعادل برقرار شود. مقررات کنونی مربوط به مالکیت فکری چالش ‏هایی در حمایت از فناوری‏های ناملموس خودران (ازجمله هوش مصنوعی و نرم ‏افزارهای حسگر‏) و مخصوصا الگوریتم به ‏همراه دارد؛ چالش‏هایی که به افزایش اتکا بر مقررات اسرار تجاری و قراردادهای محرمانگی و نادیده گرفتن منافع افشای الگوریت م‏ها می ‏انجامد. پژوهش حاضر با مطالعه مقررات کنونی مربوط به مالکیت فکری در ایران، ادبیات حقوقی و طرح اخیر حمایت از مالکیت صنعتی مجلس شورای اسلامی و ایرادهای شورای نگهبان، چالش‏های حمایت از مالکیت فکری الگوریتم ‏ها را می‏یابد و با توجه به رویه ایالات متحده امریکا و اروپا، راهکارهایی را ارایه می‏دهد. یافته ‏های این پژوهش نشان می‏دهد که الفاظ قوانین ثبت اختراع، و تفسیر در راستای حمایت از نوآوری و روح قانون، دال بر قابلیت ثبت و امکان احراز شروط اختراع در الگوریتم‏ هاست. نظر به‏ اینکه ایده ‏های الگوریت م‏ها، صرف ‏نظر از شکل بیان، مورد حمایت‏اند و همچنین اصالت الگوریتم امری مفروض و خلاف آن، نیازمند اثبات به ‏نظر می‏رسد، الگوریتم ‏ه ارا می‏توان مشمول قوانین مربوط به حق مولف دانست، و طرح حمایت از مالکیت صنعتی نسبت به مقررات پیشین، اقبال بیشتری به حمایت از الگوریتم با مقررات اسرار تجاری دارد. در بخش پایانی این پژوهش، از دو منظر به مزیت «متن باز» و اهمیت توسعه و اصلاح قوانین حق مولف پرداخته شده است؛ ابتدا از منظر هزینه حمایت تحت سه نظام مالکیت فکری و سرانجام از منظر تعارض منافع مالک الگوریتم و جامعه.