شناسایی عوامل موثر بر تجویز و مصرف غیرمنطقی داروهای تزریقی براساس درک و تجربه ذی نفعان

استفاده بالا از داروهای تزریقی از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان معضلی در کشورهای در حال توسعه شناخته شده است که در مواردی بیش از70درصد تزریقات غیرضروری بوده و می تواند در اشکال دیگر دارویی تجویز گردد. این مطالعه با هدف شناسایی عوامل موثر بر تجویز و مصرف غیرمنطقی داروهای تزریقی در بین پزشکان و مردم در ایران انجام گرفت.

مطالعه حاضر با رویکرد کیفی به روش تحلیل محتوای قراردادی انجام شد. مشارکت کنندگان 27نفر شامل سیاستگذاران حوزه دارو، پزشکان و مردم بودند. نمونه گیری به صورت مبتنی بر هدف و با روش گلوله برفی شروع شد و تا اشباع داده ها ادامه یافت. گردآوری داده ها بصورت مصاحبه نیمه ساختاریافته از مهر ماه تا اسفند ماه99 انجام گرفت و با استفاده از نرم-افزارMAXQDA2020 تجزیه و تحلیل شد.

نتایج نشان داد از دیدگاه سیاستگذاران حوزه دارو، عوامل موثر شناسایی شده بر تجویز و مصرف غیرمنطقی داروهای تزریقی شامل 3مضمون اصلی (زنجیره تامین دارو، تجویز غیرمنطقی دارو توسط پزشکان و مصرف غیرمنطقی دارو توسط بیماران)، 8طبقه و 21زیرطبقه و براساس تجربه پزشکان شامل 2مضمون اصلی (تجویز غیرمنطقی دارو توسط پزشکان و مصرف غیرمنطقی دارو توسط بیماران)،6طبقه و26زیرطبقه می باشد، همچنین به تجربه مردم عوامل موثر شناسایی شده شامل 2مضمون اصلی (تجویز غیرمنطقی دارو توسط پزشکان براساس درک مردم و مصرف غیرمنطقی دارو توسط بیماران براساس تجربه مردم)، 5طبقه و15زیرطبقه می باشد.

پیشگیری از تجویز و مصرف غیرمنطقی داروهای تزریقی نیازمند اولویت قراردادن آن در نظام سلامت است و اولین اقدام اساسی، شناخت عوامل موثر می باشد. براساس یافته های این مطالعه از مهمترین عوامل، تولید دارو نامتناسب با نیاز بازار، دسترسی راحت به داروها از طریق داروخانه ها، انگیزه های اقتصادی و اعتقاد به اثربخشی و سرعت عمل بالاتر داروهای تزریقی بشمار می روند. لذا نتایج این تحقیق می تواند مورد توجه مدیران نظام سلامت کشور قرار گیرد تا با رفع عوامل موثر، به ارتقای سلامت جامعه کمک نمایند.