تبیین و اولویت بندی ابعاد تعلق به مکان در محوطه های دانشگاهی از منظر دانشجویان با بررسی چند نمونه موردی

دانشجویان سال اول در جابه جایی از شهر محل زندگی به دانشگاه با چالش های اجتماعی و فکری مواجه می شوند و شکل گیری تعلق به مکان را تجربه می کنند. تعلق به مکان رابطه عاطفی و پیوندی مثبت بین انسان و مکان است که موجب تبدیل فضا به مکان خاص برای افراد می شود. تعلق به مکان در فرایند جذب دانشجویان به محیط آموزشی جدید ضروری است، ازاین رو شناخت ابعاد تعلق به مکان در طراحی محوطه های دانشگاهی اهمیت دارد. با تحولات روزافزون علمی و توجه به امر آموزش در فضای باز در این عرصه، اهمیت ویژه طراحی محوطه های دانشگاهی برای ارتقای کیفیت آموزشی روشن می شود. هدف در این پژوهش تبیین و اولویت بندی ابعاد تعلق به مکان در محوطه های دانشگاهی است. نمونه های موردی بعد از انقلاب اسلامی تاسیس و در سه کلان شهر، به دلیل مراجعات اکثر دانشجویان و با سه اقلیم مختلف، انتخاب شد که شامل دانشگاه آزاد نجف آباد و خمینی شهر در استان اصفهان، دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دانشگاه آزاد بناب در استان آذربایجان شرقی، و دانشگاه صنعتی خاتم الانبیای بهبهان و دانشگاه آزاد آبادان در استان خوزستان است. پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت، توصیفی  تحلیلی و از نظر فرایند انجام، کیفی و کمی (ترکیبی) است. ابتدا پژوهش های حوزه های روان شناسی محیط، تعلق به مکان و محوطه های دانشگاهی بررسی و ابعاد تعلق به مکان استخراج گردید. همچنین مولفه های موثر بر ابعاد تعلق به مکان مشخص شدند. سپس نمونه محوطه های دانشگاهی بررسی گردید و با تکمیل فرم مشاهده و پرسش نامه حاصل از مطالعات نظری به ارزیابی ابعاد تعلق به مکان از دید دانشجویان پرداخته شد. بنابر نتایج، ابعاد ده گانه تعلق به مکان از منظر دانشجویان در محوطه های دانشگاهی نمونه های مورد پژوهش، دارای اهمیت های متفاوت بوده است که آشنایی با مکان، ریشه داری، معنای مکان، پیوند اجتماعی با مکان، رضایت از مکان، تعلق به مکان، پیوند عاطفی با مکان، وابستگی به مکان، پیوند با طبیعت، و هویت مکان، به ترتیب در اولویت های اول تا دهم هستند. در ادامه راهکار های طراحی مبتنی بر نظرسنجی خبرگان عرضه گردید.