مجاز در قرآن از منظر شنقیطی، تحلیل انتقادی

محمدامین شنقیطی از علمای سلفی وهابی است که کتاب های متعددی در زمینه اصول، تفسیر و... دارد. حیات علمی او به دو برهه زمانی قبل از حجاز و حجاز تقسیم می شود. زمانی که به حجاز آمد تحت تاثیر افکار ابن تیمیه قرار گرفت و به مسلک ظاهرگرایان پیوست. یکی از آرای وی در این مسلک، منع مجاز است. او مانند بقیه متفکران مکتب ابن تیمیه، منکر مجاز در لغت و قرآن می شود و معتقد است هر جایی که مدعیان مجاز، مجاز نامیده اند اسلوبی از اسالیب زبان عربی و حقیقت است. او برای نفی مجاز، ادله متعددی اقامه می کند که می توان به برهان عقلی به عنوان مهم ترین دلیل در نفی مجاز اشاره کرد. در این دلیل، وی مجاز را به این سبب که نفی حقیقت است و از قرآن نمی توان چیزی را نفی کرد، کنار گذاشته و در این استدلال از شکل دوم منطقی استفاده کرده است؛ اما در این استدلال نوعی مغالطه لفظی صورت گرفته است. حد وسط که نفی باشد در صغری و کبری عینا تکرار نشده و دارای معنای متفاوتی است. علاوه بر این دلیل، ادله دیگری مانند اینکه سلف و مفسران سلفی از مجاز استفاده نکرده اند و مجاز، سبب نفی بسیاری از صفات الهی می شود ذکر می کند که در جواب گفته می شود، اولا: کاربرد مجاز در میان آنها بوده؛ اما اصطلاح آن وجود نداشته است. ثانیا: مجاز، سبب نفی صفات نمی شود؛ درواقع کسانی که قایل به مجاز هستند، دو دسته صفات سلبی و ایجابی همراه با تنزیه را برای خداوند اثبات می کنند. شنقیطی در ظاهر، مجاز را نفی کرده است؛ ولی در هر جایی که مجاز، موید مذهبش باشد از آن استفاده می کند. در این موارد نام آن را تغییر داده و اسلوب عربی می گذارد.