علیت و حدوث نزد ماتریدی و تاثیر آن بر نظریه حدوث ذاتی

علیت چونان قاعده کلی در اثبات باری در برهان حدوث، نقش مرکزی در دستگاه کلام ماتریدی دارد. ابومنصور ماتریدی معتقد است در برهان حدوث مقدمه صغروی که «عالم اعیان حادث است» از سه راه حس و عقل و نقل درک می شود و مقدمه کبروی که «هر حادث نیازمند محدث است» مفاد قاعده علیت و نزد عقل بدیهی است. پس از این برهان اثبات موضوع علم کلام - یعنی ذات باری- مطرح می شود. در این مقاله با بررسی شیوه اقامه برهان حدوث نزد ماتریدی، مفهوم و مفاد و فروعات قاعده علیت را معین می کنیم و به بررسی این پرسش می پردازیم که "حدوث" به مثابه ملاک نیازمندی معلول به علت در اینجا دقیقا به چه معنی است؟ نشان می دهیم این مفهوم برخلاف سایر متکلمان، نزد ماتریدی نه صرفا به معنی حدوث زمانی بلکه اولا و بالذات به معنای "فقر و تناهی وجودی" است و این اندیشه در کلام ماتریدی می تواند به مثابه نوعی بستر تاریخی و الهیاتی برای ظهور "نظریه حدوث ذاتی" نزد فیلسوفانی مانند ابن سینا لحاظ شود.