تحلیلی بر سینمای دهه نود ایران به میانجی مفهوم طرد و ارتباط آن با امر زنانه مبتنی بر اندیشه ژولیا کریستوا

مفهوم طرد در اندیشه ی ژولیا کریستوا مبین رابطه ی سوژه با ابژه های پیرامون اوست. آن چه سبب طرد یک سوژه و تبدیل آن به ابژه ی مطرود می شود، بر پایه ی جدایی کودک از مادر است و مسیری که او با تبدیل مادر به ابژه ی مطرود، به سمت راه یابی به امر نمادین طی می کند و سپس عملی درراستای ترسیم خطوط محافظت کننده برای نه- هنوز- سوژه است. ازاین رو ساختار جوامع امروز در جهت تسلط بر یک جنس، او را به واسطه ی قوانین برساخته از سنت، به حاشیه رانده و از او جنس دوم/ ابژه ی مطرود می سازد. آن چه در این جستار موردتوجه قرار می گیرد، حیطه بندی سوژه در جوامع براساس موقعیت تعریف شده ازسوی ساختار نمادین است که جنس دوم را به جایگاه امر مطرود می راند و در برخی از فیلم های سینمایی دهه نود ایران بازتاب آن را می توان دریافت کرد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اندیشه های کریستوا در باب طرد، وجوه مشترک در سوژه های فیلم های دهه نود سینمای ایران را براساس الگوی دفع سوژه ی خطرآفرین در جوامع پدرسالار موردبررسی و عمل طرد را که بنیان دفع نیروهای تهدیدکننده تلقی می شود، در مورد فیلم های دهه نود ایران موردپژوهش قرار می دهیم. ازطرفی دیگر دو وجه مادرانه و زنانه در سوژه های فیلم ها موردبررسی و چگونگی تقابل این دو جنبه برمبنای عمل طرد و پیدایش ابژه ی مطرود در ساختار نمادین موردواکاوی قرار خواهد گرفت. در این مقاله نزاع ابژه های مطرود در ساختار مسلط برای بازیابی حقوق ازدست رفته و جایگاهی که به واسطه ی نظم نمادین برای آن ها تعریف نشده است، در فیلم های سینمایی «قصه ها» (1390)، «ناهید» (1394)، «رگ خواب» (1394)، «هلن» (1394)، «گیلدا» (1395)، «روزهای نارنجی» (1396) و « قصر شیرین» (1397) موردتحلیل قرار خواهد گرفت. این پژوهش برای نخستین بار در ایران، رویکرد طرد را ازمنظر ژولیا کریستوا در پیوند با امر زنانه و امر مادرانه آن گونه که در فیلم های سینمایی دهه نود ایران بازتاب یافته، موردواکاوی قرار می دهد.