بررسی نظریه شهید صدر درباره مشروعیت حکومت اسلامی

مشروعیت که به معنای حق حاکمیت و مجوز حکمرانی است، از دیرباز در کانون توجه فلسفه و اندیشه سیاسی قرار داشته است. شهید صدر یکی از اندیشمندان بزرگ معاصر است که نظریه سیاسی خود را در قالب «خلافت مردم و نظارت مرجعیت» ارایه نموده است. در این نوشتار دیدگاه شهید صدر درباره مشروعیت حکومت در دوران غیبت مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا، نخست مفاهیم اساسی تبیین و مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند و سپس برای روشن شدن فضای بحث ملاک مشروعیت در اندیشه سیاسی غربی و اندیشه سیاسی جهان اسلام ذکر شده و مورد ارزیابی قرار می گیرد.
در نظر شهید صدر، مبنای ایجاد حکومت نظریه خلافت انسان و گواهی مراجع عام است و فرضیه ای که از مبانی فکری ایشانقابل استخراج است، «مشروعیت الهی مردمی» است. این دیدگاه مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. مراد از خلافت انسان در زمین، خلافت تکوینی است نه خلافت تشریعی و حکومت که امر اعتباری است و نیاز به جعل مستقل دارد. ولایت فقیه شعاعی برگرفته از ولایت ایمه معصومین «علیهم السلام»  قلمداد می شود و در نتیجه فرضیه ای که مورد تایید و تثبیت قرار می گیرد «مشروعیت الهی صرف» است که مبتنی بر انتصاب فقیه عادل در زمان غیبت امام معصوم «علیه السلام» به ولایت و حکومت است و ادله متقن و معتبر ولایت فقیه این امر را تایید می کند و مردم در تحقق و عینیت بخشیدن و کارآمدی حکومت نقش اساسی دارند.