امتیاز تنوع غذایی سالمندان ساکن شهر تهران و عوامل جمعیت شناختی و اجتماعی- اقتصادی مرتبط با آن در سا ل های 1396 و 1400: یک مطالعه طولی

براساس شواهد موجود، تنوع غذایی ممکن است همزمان با افزایش سن تغییر کند. کاهش تنوع غذایی در سالمندان تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی آنها قرار دارد. هدف مطالعه حاضر، تعیین و مقایسه عوامل جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی مرتبط با امتیاز تنوع غذایی DDS ((Dietary Diversity Score در سالمندان ساکن شهر تهران در دو مقطع 1396 و 1400 بود.

در این مطالعه طولی، 368 سالمند]204 (4/55 %) زن  و 164(6/44 %) مرد[بالای 60 سال در دو مقطع زمانی (سال 1396 و 1400) مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات جمعیت شناختی و اجتماعی-اقتصادی توسط پرسشنامه و دریافت های غذایی توسط یادآمد خوراک 24 ساعته برای دو روز غیر متوالی ارزیابی شدند. امتیاز تنوع غذایی بر اساس روش کانت محاسبه گردید. تحلیل آماری در نرم افزارR  و با روش مدل اثر آمیخته (mixed effect model) انجام شد.

میانگین± انحراف معیار سن سالمندان در سال های 1396 و 1400 به ترتیب 52/5 ± 06/67 و  48/6 ± 89/70 سال بود. میانگین DDS در سال 1396 (20/1 ± 07/5) بالاتر از سال 1400 (09/1 ± 94/4) بود (05/0> P). بعد از تعدیل اثر تمامی متغیرهای جمعیتی و اجتماعی-اقتصادی در مدل، تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با تحصیلات زیر دیپلم با DDS ارتباط مستقیم داشت (001/0> P ; 794/0β =). با توجه به طولی بودن مطالعه، اختلاف اثر تحصیلات دانشگاهی بر DDS در فاصله بین دو سال 1396 و 1400 به میزان 151/0- بود. به این معنی که این اثر در سال 1400 نسبت به سال پایه به میزان 151/0 کاهش یافت؛ هرچند تفاوت معنی دار نبود (416/0= ; P 151/0- β =). زندگی سالمندان در خانوارهای با بعد سه نفره و بالاتر (01/0>P  ; 614/0β =) در مقایسه با سالمندانی که تنها زندگی می کردند، باDDS  ارتباط مستقیم داشت (05/0> P ; 652/0β =). اختلاف اثر زندگی در خانوارهای سه نفره و بالاتر بر DDS در بین دو سال 1396 و 1400 به میزان 091/0- و غیرمعنی دار بود (712/0= P ;091/0- β=). درآمد متوسط  (001/0>P  ; 971/0 β =) و بالا (01/0> P ; 417/0β =) در مقایسه با درآمد پایین با امتیاز تنوع غذایی ارتباط مستقیم داشتند. اختلاف اثر سطوح درآمد بر DDS در بین دو سال مطالعه معنی دار نبود (05/0< P).

یافته ها حاکی از آن است که داشتن تحصیلات دانشگاهی، درآمد بالاتر و زندگی در خانوارهای پرجمعیت تر از مهمترین عوامل جمعیت شناختی و اجتماعی-اقتصادی مرتبط با امتیاز تنوع غذایی بالاتر در سالمندان ساکن شهر تهران است. برای مشاهده اثر وضعیت اجتماعی-اقتصادی بر تغییر امتیاز تنوع غذایی در سالمندان، مطالعات با دوره زمانی طولانی تر، نتایج قطعی تری را مشخص خواهد کرد.