مطالعه مقایسه ای دو ابزار «نقشه راه فناوری» و «سبد فناوری» با رویکرد علم سنجی

دو ابزار "نقشه راه فناوری" و "سبد فناوری"، از پرکاربردترین و محبوب ترین ابزار مورداستفاده در زمینه تحقیقات مدیریت و سیاست گذاری فناوری و نوآوری است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناخت و ارزیابی مختصات این دو مفهوم بر اساس شاخص های علم سنجی می باشد.

پژوهش حاضر، با استفاده از شاخص های علم سنجی و بر اساس مدارک علمی منتشره اعم از مقالات علمی-پژوهشی، مقالات مروری، کتاب ها و... مستخرج از پایگاه علمی Web of Science و برخی نرم افزارهای علم سنجی ازجمله VOSviewer و بدون هیچ گونه دخل و تصرفی در داده ها، انجام شده است.

نتایج نشان داد، دو ابزار مذکور علیرغم تفاوت تاریخچه و کاربرد، در برخی شاخص ها مسیری مشابه را پیموده اند؛ اگرچه تفاوت روند این دو مفهوم در سایر شاخص ها نیز نشات گرفته از عوامل مختلفی چون ماهیت پژوهش ها (کمی یا کیفی)، موردمطالعه، زیست بوم و اهداف مورد انتظار می باشد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد علیرغم تعداد بیشتر مدارک منتشره حول مفهوم سبد فناوری (4073 مدرک) در مقایسه با مفهوم نقشه راه فناوری (3475 مدرک) در 20 سال گذشته، حجم ارتباطات بین المللی و تعداد کشورهای فعال ذیل نقشه راه فناوری، به مراتب از سبد فناوری بیشتر می باشد.

حوزه های موضوعی پرکاربرد دو مفهوم، علیرغم اشتراک در حوزه هایی چون سوخت های انرژی، کسب وکار، علوم محیطی و فناوری و علوم سبز، در سایر حوزه ها با یکدیگر متفاوت است. روند استفاده از هر دو ابزار نیز اگرچه در برخی از سال ها با استثنایاتی مواجه بوده، اما به طورکلی درگذر زمان در حال افزایش می باشد.