واکنش فیزیولوژیک و زراعی ارقام سورگوم دانه ای به تنش خشکی و قارچ مایکوریزا در کشت تابستانه

سورگوم پنجمین غله مهم در جهان بوده و جزء غذای اصلی بیش از 500 میلیون نفر در بیش از 30 کشور محسوب می شود. این گیاه به عنوان جایگزین خوبی برای ذرت در شرایط کمبود آب معرفی شده است؛ زیرا تحمل بالاتری نسبت به خشکی دارد. از طرفی، انتخاب رقم سازگار به منطقه و با تحمل بیشتر به خشکی، به افزایش تولید و کاهش مصرف آب کمک می نماید. همچنین، به کارگیری قارچ های مایکوریزا آربسکولار از طریق توسعه سیستم ریشه ای، بهبود جذب و انتقال عناصر غذایی و تولید متابولیت ها و هورمون های گیاهی نقش مهمی در افزایش تحمل گیاهان به خشکی داشته و بر خصوصیات کمی، کیفی، رشد و عملکرد گیاهان زراعی اثر مثبت دارد. با توجه به کاهش نزولات جوی در ایران و در نتیجه بحران آب در کشور، لزوم مدیریت آب آبیاری به ویژه در بخش کشاورزی که مصرف کننده عمده آب محسوب می شود، اهمیت قابل توجهی دارد. از طرفی با عنایت به اینکه قارچ های مایکوریزا در جذب آب به گیاه زراعی کمک می کنند، آزمایش فوق با هدف بررسی کاربرد مایکوریزا در کاهش اثرات تنش خشکی بر عملکرد و خصوصیات مورفوفیزیولوژیک سه رقم سورگوم دانه ای در شرایط آب و هوایی معتدل کوهدشت لرستان انجام شد.

این آزمایش در تابستان سال های 1395 و 1396 در شهرستان کوهدشت لرستان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات -فاکتوریل با چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه رژیم آبیاری پس از 80 (شاهد)، 120 و 160 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس الف و فاکتورهای فرعی شامل کود زیستی مایکوریزا در دو سطح کاربرد و عدم کاربرد کود و سه رقم سورگوم دانه ای شامل کیمیا، پیام و سپیده سطوح فاکتورهای را تشکیل بودند.

نتایج نشان داد خصوصیات مورفوفیزیولوژیک سورگوم همچون شاخص سطح برگ، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت با افزایش شدت تنش خشکی کاهش معنی دار یافت. بیشترین عملکرد دانه از شرایط نرمال آبیاری حاصل شد و در شرایط تنش خشکی شدید این صفت به طور معنی داری کاهش یافت. مقایسه میانگین اثر ساده عامل ها نشان داد کاربرد مایکوریزا بیشترین عملکرد دانه را تولید نمود و در میان ارقام، رقم سپیده برترین بود و رقم پیام کمترین عملکرد دانه را داشت. روند تغییرات عملکرد دانه و میزان پرولین برگ با افزایش شدت تنش خشکی از یک رابطه خطی معنی دار و به ترتیب منفی و مثبت پیروی نمود.

در مجموع رقم سپیده با کاربرد مایکوریزا در رژیم آبیاری پس 120 میلی متر تبخیر بدون تفاوت معنی دار ضمن تولید بیشترین عملکرد دانه مطلوب موجب صرفه جویی در آب آبیاری گردید که برای منطقه قابل توصیه است.