تعیین سهم زمین زاد و انسان زاد فلزات سنگین در خاک های منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در جنوب ایران

هدف این مطالعه تفکیک سهم زمین‎زاد و انسان‎زاد و همچنین تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین کمیاب در خاک سطحی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در جنوب ایران است. خاک محدوده‎ای به وسعت 4/395 کیلومتر مربع در شهرستان عسلویه واقع در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و در امتداد نوار ساحلی استان بوشهر در جنوب ایران در 14 نقطه در دو عمق 10-0 و 50-40 سانتی متر در سال 1398 مورد نمونه‎برداری قرار گرفت. سهم زمین‎زاد و انسان‎زاد فلزات سنگین Cd, Se, As, Co, Pb, Cr, Ni, Cu, Zn در نمونه های خاک سطحی با استفاده از تفاوت غلظت آن ها بین لایه‎های 10-0 و 50-40 سانتی‎متری خاک در قیاس با تغییرات غلظت سه عنصر مرجع Fe، Nb و U تعیین شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقادیر انسان‎زاد فلزات سنگین سنجش شده در مناطق میانی محدوده مورد مطالعه و در جوار صنایع پالایشگاهی و مجتمع‎های پتروشیمی مشاهده شد. جهت باد غالب از غرب به شرق نیز تجمع سهم انسان‎زاد این عناصر در خاک سطحی را به سمت شرق متمایل کرده لیکن با افزایش فاصله از مکان صنایع پالایشگاهی و مجتمع‎های پتروشیمی تدریجا کاهش می‎یافت. به طور کلی سهم انسان زاد فلزات سنگین مطالعه شده نسبت به سهم زمین زاد آن ها در خاک سطحی منطقه کمتر بود. درجه آلودگی این عناصر بر اساس شاخص جامع آلودگی در 11 نقطه در دامنه بدون آلودگی تا با آلودگی متوسط (کمتر از 1)، در 2 نقطه دارای آلودگی متوسط (06/1 و 22/1) و در 1 نقطه نیز واجد آلودگی متوسط تا قوی (38/2) تشخیص داده شد.