کاربست فرانقش اندیشگانی در رساله الغفران ابوالعلاء المعری براساس الگوی مایکل هلیدی

امروزه نظریه های مختلف زبان شناسی با رویه های پرکاربرد در عرصه تحلیل متون ادبی تاثیر بارزی دارد. ازجمله این نظریه ها، نگاه اجتماعی به زبان بر پایه نظام تقش گرا است که توسط زبانشناس معروف مایکل هلیدی (1994 م) ارایه شده است. دستور نظام مند-نقش گرا رویکردی است زبان شناسی که زبان را در بافت فرهنگی و موقعیتی مورد بررسی قرار می دهد، این رویکرد بر نقش و معنای زبان استوار است. رساله الغفران اثر ابوالعلاءمعری، متنی است ادبی از سفر خیالی  ابن قارح به عالم بهشت و دوزخ و توصیف حال ساکنان این دو مکان. از آن جا که موضوع و چارچوب این متن بر طرح مفاهیمی استوار است که نظام اندیشگانی معری به عنوان یکی از برجسته ترین شخصیت های متفکر تمدن عربی اسلامی را بازبانی نمادین و غیر مستقیم درباره عصر عباسی و اوضاع طبقات اجتماعی و به ویژه ادبا را بازگو می کند؛ لذا در پژوهش حاضر تلاش می شود بینش و تجربه زیسته ابوالعلاء از پدیده های اجتماعی و واقعی عصر او برمبنای این رویکرد زبانشناسی غیرصورت گرایانه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می دهد ارتباطی دوسویه بین نمود روساخت نقش های زبانی و چهارچوب های فرهنگی اجتماعی در این اثر وجود دارد وبیشترین بسامد فرآیند اندیشگانی این اثر شامل فرآیند ذهنی (%30)، کلامی (%26) و مادی (%26) است.