طراحی پروتکل مداخلات مددکاری اجتماعی روانپزشکی

مددکاری اجتماعی روانپزشکی یکی از حوزه های مهم است که تاکنون در ایران پروتکل مشخصی برای خدمت دهی نداشته است. در این مطالعه برای اولین بار پروتکل مددکاری اجتماعی روانپزشکی طراحی و بیان شده است.

این مطالعه در سه مرحله انجام شد: مرور منابع، مطالعه کیفی به روش تحلیل محتوای هدایت شده و دریافت نظرات خبرگان. در مرحله اول مطالعاتی که در زمینه مددکاری اجتماعی روانپزشکی و مداخلات روانی اجتماعی در ایران و سایر کشورها انجام شده بود، مرور شدند. در مرحله دوم به روش نمونه گیری هدفمند با پانزده کارشناس، سه بیماران و پنج عضو خانواده در مورد نیازها و مداخلاتی که باید توسط مددکار اجتماعی روانپزشکی ارایه شوند، مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. داده ها کدگذاری و مداخلات طبقه بندی شدند. در مرحله سوم پیش نویس پروتکل بر اساس دو مرحله قبل تنظیم شد و با کارشناسان به اشتراک گذاشته شد. نسخه نهایی پروتکل بر اساس نظر کارشناسان تهیه شد. 

در مجموع هفتاد و هشت مقاله در فاز اول این مطالعه مرور شدند. مهمترین رویکردها و مدل های استفاده شده برای مداخلات مددکاری اجتماعی روانپزشکی عبارت بودند از رویکرد بوم شناختی، مدیریت مورد و رویکرد تیمی. اطلاعات مربوط به ارزیابی، مداخلات انگیزشی، پاسخ به نیازهای پایه، مداخلات آموزشی-روانی، مشاوره، مداخلات ویژه خانواده، مداخلات گروهی، آموزش و حمایت توسط همتایان، پیگیری، مداخلات اجتماع محور، خدمات از راه دور، انگ زدایی و توانبخشی شغلی از مقالات استخراج شد. همچنین مرحله کیفی نیز آموزش های روانی-اجتماعی، فعال سازی شبکه حمایتی بیمار و خانواده، مداخلات مددکاری فردی، مددکاری با خانواده، پیشگیری از بازگشت، توانبخشی شغلی، پیگیری پس از ترخیص و مداخلات مددکاری جامعه ای طبقه بندی شدند. 
رویکردهای مدیریت مورد، بوم شناختی و کار تیمی در پروتکل مداخلات مددکاری اجتماعی روانپزشکی به عنوان رویکردهای اصلی مورد توجه قرار گرفتند. در این پروتکل نحوه ارزیابی چندوجهی، برنامه ریزی برای مداخلات مددکاری اجتماعی در سطح فردی، خانوادگی، گروهی و جامعه ای و الزامات پایش و ارزشیابی، مستندسازی و خاتمه مداخله نیز آورده شده اند.

پروتکل مداخلات مددکاری اجتماعی روانپزشکی بر اساس رویکرد بوم شناختی خدمات مشخصی را در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، گروهی و اجتماعی پیشنهاد کرده است. استفاده از رویکرد مدیریت مورد و مدل ICM در این پروتکل تضمین کننده رویکردی جامع به درمان و توانمندسازی بیماران مبتلا به اختلال روانپزشکی از زمان پذیرش تا ترخیص و به ویژه خدمات پس از ترخیص است. پیشنهاد می شود سیاستگذاران و مددکاران اجتماعی از این پروتکل در تصمیم گیری ها و خدمت دهی مرتبط با بیماران مبتلا به اختلال روانپزشکی استفاده کنند.