آثار اجتماعی- اقتصادی طرح های آبخیزداری اجراشده از دیدگاه کارشناسان در آبخیز ریمله، استان لرستان

ارزیابی اثربخشی اجتماعی – اقتصادی طرح های منابع طبیعی و آبخیزداری بر حفاظت و بهره برداری اصولی از جنگل ها و مرتع ها ابزار اجرایی مهمی برای مدیران و مجریان این گونه طرح ها محسوب می شود. ازاین رو با ارزیابی عمل کرد طرح های آبخیزداری از دیدگاه کارشناسان می توان ضمن تعیین میزان آثار طرح و عامل های موثر بر آن، رهنمودهای لازم برای اجرای بهینه ی این طرح ها در آینده به مسیولان و برنامه ریزان ارایه نمود. از این رو هدف پژوهش حاضر ارزیابی آثار اجتماعی-اقتصادی طرح های آبخیزداری اجراشده در سطح آبخیز ریمله استان لرستان براساس دیدگاه کارشناسان است.

پژوهش حاضر در دو مرحله تعریف شد. در مرحله ی اول پژوهش گر، برای شناسایی معیارها و شاخص های ارزیابی آثار اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح های آبخیزداری، با متخصصان، کارشناسان و خبرگان مصاحبه کرد. در مرحله ی دوم به منظور اولویت بندی و رتبه بندی شاخص های ارزیابی آثار اجتماعی- اقتصادی طرح های آبخیزداری، داده های کمی را از طریق طراحی و توزیع پرسش نامه ی مقایسه های زوجی گردآوری کرد. برای این منظور، پس از تهیه ی سیاهه ی اولیه ی شاخص ها و معیارها، با استفاده از روش دلفی و نظرسنجی از خبرگان فهرست نهایی معیارها و شاخص های ارزیابی مشخص شد. سپس طراحی و توزیع پرسش نامه ی مقایسه های زوجی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام شد. در نهایت به منظور اولویت بندی شاخص ها از روش های تصمیم گیری چند معیاره استفاده شد. 

نتایج و بحث:

نتایج نشان داد که براساس روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و مقایسه های زوجی در بین شش معیار ارزیابی شده، معیار اقتصادی- ارزش افزوده بیش ترین وزن و معیار اجتماعی- افزایش سطح دانش و آگاهی کم ترین وزن را داشتند. نتایج وزن دهی معیار های ارزیابی نشان داد که معیار اقتصادی- ارزش افزوده (0/246) بیش ترین وزن و معیار اجتماعی-افزایش سطح دانش و آگاهی (0/078) کم ترین وزن را داشتند. نتایج حاصل از اولویت بندی شاخص ها نشان داد که افزایش قیمت زمین های منطقه، افزایش عمل کرد محصولات باغی، افزایش مشارکت آبخیزنشینان در تصمیم گیری و تصمیم سازی و تبدیل دیم زارهای کم بازده به باغ های شیب دار به ترتیب از مهم ترین شاخص ها در ارزیابی آثار اجرای طرح های آبخیزداری بودند. هم چنین شاخص های فعال نمودن بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در تولید، توسعه ی بازارهای محلی و دسترسی به بازار برای آبخیزنشینان و تقویت نقش زنان و گروه های کم برخوردار در جامعه در اولویت انتهایی قرار دارند.

نتیجه گیری و پیشنهادها:

نتایج ارزیابی اجتماعی از دیدگاه کارشناسان نشان داد که افزایش مشارکت آبخیزنشینان در تصمیم گیری و تصمیم سازی بیش ترین نقش را در مشارکت نیروی انسانی و مالی دارند. پیشنهاد می شود که مشارکت ذی نفعان در تصمیم گیری های آتی و استفاده از اقدام های مشارکتی در این آبخیز و دیگر آبخیز ها در درجه اهمیت قرار گیرند. ازاین رو به منظور ارزیابی آثار اجتماعی- اقتصادی اجرای طرح های آبخیزداری پیشنهاد می شود توجه به اولویت های اشاره شده در دستور کار مدیران و برنامه ریزان قرار گیرد.