بررسی انتقادی تبیین کتاب «آستانه تجدد» از فقه سیاسی میرزای نائینی

کتاب تنبیه الامه، به دلیل نگارش آن توسط یکی از بزرگان حوزه علوم دینی در عصر مشروطه، و به دلیل تایید و امضاء نظام مشروطه در آن، هماره مورد توجه برخی فقه پژوهان قرار گرفته است. جناب دکتر فیرحی، پیرو دغدغه فقه سیاسی خویش، شرحی بر این کتاب نگاشته و سعی بر آن داشته که علاوه بر شرح کتاب، به گونه ای در مقام گزارش «اندیشه سیاسی نایینی» نیز برآید. اینکه وی در این تبیین، صحیح و منطقی عمل نموده یا اینکه به خطا رفته است؛ سیوال اصلی و مساله ی پژوهش حاضر است. در پاسخ به این سیوال، با روش تحلیلی -انتقادی و با دقت نظر در منابع فقهی میرزای نایینی و کتاب تنبیه الامه، نشان داده می شود که او نه تنها در این گزارش به خطا رفته، بلکه شرح او مبتلا به گونه ای «تحریف معنوی» در اندیشه سیاسی نایینی نیز، شده است. دو بخش عمده ای که از ارکان اندیشه سیاسی نایینی محسوب می شوند و می توان وجود تحریف را در آنها اثبات نمود؛ «نظریه ولایت عامه فقیه» و «ارکان سلطنت ولایتیه» است. اگر چه انتساب نظریه ولایت عامه فقیه به میرزای نایینی، مورد تایید است لکن این نظریه توسط نویسنده "آستانه تجدد" مورد تحریف معنوی قرار گرفته است. همچنین با تبیین ارکان مفهومی سلطنت ولایتیه در خاستگاه الهی آن، این امر روشن می گردد که، در کتاب مذکور، اندیشه نایینی در موطن خویش استقرار نیافته و به سویی هدایت یافته که بیگانه از مراد نویسنده تنبیه الامه بوده است.