آگاهی هایی نو درباره منبر سنگی قلعه سنگ سیرجان برپایه نتایج کاوش باستان شناسی و مطالعه فنی اثر

شهر قدیم سیرجان از سده پنجم تا نهم هجری قمری در قلعه سنگ در جنوب شرقی سیرجان امروزی شکل گرفت. یکی از شاخص ترین آثار آن، پلکان سنگی کتیبه داری است که درباره شکل گیری و کارکرد آن فرضیات مختلفی ازجمله: ارتباط با یک سکوی آتش -مشابه نمونه های پاسارگاد- یا منبری از یک مسجد دوره آل مظفر مطرح شده است. در کاوش باستان شناسی قلعه سنگ در سال 1394ه‍.ش.، اطلاعاتی جدید درباره پلکان سنگی به دست آمد که در ارزیابی فرضیات قبلی اهمیت دارد. پژوهش حاضر بر پایه این پرسش نگارش یافته که، روند شکل گیری و تغییرات پلکان سنگی قلعه سنگ چگونه بوده و این اثر، چه کارکردهایی داشته است؟ بر این اساس، هدف از پژوهش، تبیین روند شکل گیری و کارکردهای این پلکان سنگی است. بخشی از داده ها، حاصل کاوش پیرامون این اثر و بخش دیگر، بر پایه منابع تاریخی است و پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد این اثر از ابتدا و قبل از سال 789ه‍.ق. فرم پلکانی نداشته و همسانی آن با پلکان سنگی پاسارگاد منتفی است. در جمادی الاولی 789ه.ق. کتیبه ای در پنج کادر افقی و یک کادر عمودی بر آن ایجاد شده و پس از آن، پله هایی روی آن تراشیده شده است؛ هم چنین در کاوش پیرامون این اثر، شواهدی از مسجد شناسایی نشد. به نظر می رسد این مکان و دامنه شمالی قلعه سنگ، خارج از دروازه اصلی کهن دژ شهر بوده و پلکان سنگی در مسیر ورود به دروازه و کهن دژ قرار داشته است و پس از افول شهر، مکان استقرار پلکان سنگی به یک کارگاه سنگ تراشی تبدیل شده است. کاربرد اولیه این اثر را می توان یادبودی برای «سلطان احمد آل مظفر» یا نماد قدرت و مشروعیت او در آخرین سال های رونق شهر دانست. پس از آن، تغییر کاربری این اثر به منبر در دستور کار قرار گرفته، اما نیمه کاره رها شده است.