مروری بر بیماری آمیوتروفیک لاترال سکروزیس (ALS) و وضعیت ژنتیکی آن

بیماری نورودجنراتیو آمیوتروفیک لاترال سکروزیس (Amyotrophic lateral sclerosis-ALS) شایع ترین بیماری کشنده نورون های حرکتی است. سن شروع بیماری معمولا 60-50 سال و متوسط سن زنده ماندن بعد از شروع علایم، سه تا پنج سال است. وقوع و شیوع آن به ترتیب 2-1 و 7-2 در 100000 می باشد. بیماری ALS معمولا اسپورادیک (SALS) است اما حدود 13-1% موارد خانوادگی (FALS) می باشند. تابه حال بیش از 40 ژن عامل بیماری شناخته شده است. جهش در اغلب این ژن ها نادر است، با این وجود دو ژن C9orf72 و SOD1 به ترتیب بیشترین میزان جهش را در بیماران نشان داده اند.

با توجه به عملکرد ژن های شناخته شده، به نظر می رسد فرایندهایی مانند استرس اکسیداتیو، اختلال در انتقال آکسونی و اتوفاژی، تجمع پروتیین ها، سمیت ناشی از گلوتامات و اختلال در متابولیسم RNA، در پاتولوژی بیماری نقش دارند. بررسی های اپیدمیولوژیکی و ژنتیکی در ایران نشان می دهد که (الف) وقوع بیماری در سال برابر 42/0 به ازاء 100000 نفر و شیوع آن برابر 57/1 در هر 100000 می باشد. (ب) برخلاف جوامع اروپایی، که بیشتر بیماران FALS، جهش در C9orf72 دارند، در بیماران FALS ایرانی، درصد قابل توجهی از این بیماران (حدود 30%) جهش در ژن SOD1 دارند و جهش در C9orf72 تنها در موارد معدود از بیماران مشاهده شده است. این وضعیت در کشورهای آسیای شرق مانند ژاپن، چین و تایلند گزارش شده است. (ج) سرعت پیشرفت بیماری در بیمارانی که داروی ریلوزول مصرف می کنند در مقایسه با گروهی که دارو نمی گیرند، اختلاف معنی داری نشان می دهد.

درک پاتوژنز ALS در توسعه ی روش های تشخیصی و ارایه درمان های موثر جدید، بسیار ضروری است. بنابراین این مقاله نکاتی را پیرامون علایم ALS، ژنتیک بیماری و وضعیت آن در ایران ارایه خواهد کرد.