بررسی مولفه های مثبت اندیشی در غزلیات صائب تبریزی بر مبنای نظریه مثبت نگر مارتین سلیگمن

روانشناسی مثبتگرا یکی از جدیدترین گرایشهای علم روانشناسی است که با تمرکز بر استعدادها و توانمندیها و ارزشهای منحصربفرد انسانی، به دنبال ارتقای سلامت و بهبود کیفیت زندگی است و با شناخت و طبقه بندی قابلیتها و فضیلتها و کشف زوایای پنهان وجودی انسان، او را در بهره گیری از نیروهای نهفته درون و برون یاری میکند. روانشناسی مثبتگرا مفاهیمی همچون خرد، عشق، مهرورزی و نوع دوستی، شادکامی، بردباری، خوشبینی، و امید را در بر میگیرد و در تثبیت و تعمیم آنها میکوشد. ادبیات فارسی نیز همواره مفاهیمی از این دست را در خود پرورانده و ارایه داده است. صایب تبریزی یکی از شاعرانی است که در آثار خود به این موضوعات نیز پرداخته است. بر این اساس هدف این پژوهش بررسی مولفه های روانشناسی مثبت نگر و همسویی آنها در غزلیات صایب تبریزی با هدف ادغام آرای روانشناسی نوین با نظریات روانشناسی اصیل موجود در فرهنگ خودی است.

این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و ارایه نمودار دایره ای انجام گرفته است. در راستای هدف پژوهش، به بررسی غزلیات شش جلدی صایب تبریزی به تصحیح محمد قهرمان (1364)، انتشارات علمی و فرهنگی پرداخته شده است.

در پایان بررسی غزلیات صایب و شرح و تفاسیر آن و تبیین مولفه های روانشناسی مثبت نگر، مضامینی که دقیقا با این مولفه ها همخوانی دارند، تحلیل شده و مشخص گشت میان مفاهیم روانشناسی مثبت نگر سلیگمن و این مفاهیم در غزلیات صایب تا حد زیادی همسویی وجود دارد. بسامد این فضیلتهای ششگانه در اندیشه و کلام او بترتیب عبارتند از: انسانیت (33 درصد)، تعالی و معنویت (20 درصد)، عدالت (15 درصد)، شجاعت (12 درصد)، خرد و دانش (10 درصد)، و میانه روی (10 درصد).

براساس یافته های پژوهش حاضر میتوان نتیجه گرفت آنچه امروزه اندیشمندان غرب تحت عنوان روانشناسی مثبتگرا ارایه کرده اند، در آثار ادبی ایران زمین، از جمله غزلیات صایب تبریزی، با شواهدی دلکشتر و زیباتر دیده میشود، که با انسجام و استفاده روزمره از مفاهیم آن اشعار میتوان، بصورت کاربردی از آثار روحی و روانی آن بهره مند شد. در واقع نتایج به دست آمده نشان میدهد بسیاری از دانشهای مدرن که ریشه آنها در تمدن نوپای غرب جستجو میشود، قرنها پیش در گنجینه فرهنگ اسلامی- ایرانی موجود بوده است.