بازنگری مطالعات اواخر هزاره پنجم پیش ازمیلاد درغرب ایران، تغییر تا تداوم فرهنگی؟

در مراحل آغازین دوره مس وسنگ جدید در بخش هایی از غرب ایران در اواخر هزاره پنجم پیش ازمیلاد، نظریاتی ارایه شده که براساس آن محوطه های استقراری زیادی از غرب ایران با شروع این دوره خالی از سکنه شده و شاهد تغییر سیستم زندگی از کشاورزی به کوچ نشینی و تهی شدن دشت ها و دره های این مناطق و پناه بردن ساکنین به ارتفاعات هستیم؛ اما بازنگری مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که چنین نظریه ایی نمی تواند درست باشد. بررسی و مطالعات اخیر محوطه های دوره مس وسنگ جدید برخی مناطق غرب ایران نشان می دهد که نه تنها با شروع این دوره شاهد کاسته شدن جمعیت نیستیم، بلکه بلعکس مرحله جدیدی از شکوفایی فرهنگی و افزایش جمعیت رخ می دهد. علاوه بر نظریات ارایه شده، سایر مقولات باستان شناسی این دوره نظیر مباحث مربوط به چگونگی الگوی استقرار محوطه ها، گاهنگاری، نوع شواهد سفالین و... بر پایه شواهد قدیمی بوده و با شواهد امروزی همخوان نیستند و نیاز به بازنگری دارند؛ در نتیجه، مقاله حاضر سعی دارد که با برشمردن ویژگی های یکی از مهم ترین فرهنگ های سفالی این دوره به نام «فرهنگ گودین VII» نظریات ارایه شده را به چالش بکشد. بررسی و مطالعه محوطه های این دوره نشان می دهد که با شروع دوره مس وسنگ جدید فرهنگ ها نه تنها دچار زوال نمی شوند، بلکه بلعکس شاهد شروع نوعی پیچیدگی و توسعه در جوامع هستیم. علاوه بر این برخلاف برخی مباحث گذشته درمورد این سنت فرهنگی، دامنه پراکنش این فرهنگ مختص به بخش های شرق زاگرس مرکزی نیست و بخش های وسیع تری از مناطق غرب ایران نظیر منطقه کردستان در شمال زاگرس مرکزی نیز در این قلمرو قرار دارند. لازم به ذکر است که دوره مدنظر در این نوشتار، هم زمان است با دوره مهم سپیده دم شهرنشینی در بین النهرین و از این منظر نیاز به بررسی و مطالعات بیشتری در آینده احساس می گردد.