سیر تحول آرایه های تزئینی سرسوره های قرآنی قرون اول تا نهم هجری

با ورود اسلام به ایران، هنر کتاب آرایی حیاتی دوباره گرفت و اعجاز کلام قرآن و تقدس آن منجر به توجه و تاثیرپذیری و در نتیجه کوشش برای زیبا ساختن نسخ قرآنی شد. با تکیه بر این گزاره اصلی که آثار بر جای مانده نشان می دهند در قرآن های خطی، سرسوره و فاصله میان آیات نخستین مکان هایی بودند که قابلیت تزیین یافتند؛ در پژوهش پیش رو به چرایی این پرسش بنیادی پاسخ داده می شود که سیر تکاملی سرسوره های قرآنی در نسخ خطی در سده های اولیه اسلامی در ایران چه تغییرات بنیادینی داشته اند و تحول آرایه ها و رنگبندی آن چگونه بوده است؟ به این منظور و با هدف بررسی سیرتکاملی سرسوره های قرآنی، به بررسی و تحلیل نقوش و رنگمایه های موجود در آن ها در نسخ خطی قرآنی در قرون اولیه اسلامی پرداخته شده است. این پژوهش کاربردی به روش توصیفی، تحلیلی و تجزیه و تحلیل داده ها به شیوه استقرایی با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اینترنتی انجام شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهند که در سده های نخستین اسلامی، تزیین ویژه ای در نسخه های قرآنی دیده نمی شود ولی به تدریج تا سده نهم هجری با افزودن آرایه های تزیینی کتیبه، نشان و نقوش اسلیمی و ختایی و نیز تنوع در رنگ بندی و خطوط، تذهیب های تجملی جایگزین تذهیب های ساده به کار رفته در قرآن های سده های اولیه شده اند و همچنین بررسی ها نشان می دهند که نقوش و رنگ های به کار رفته در آرایه های قرآنی ابزار های مناسبی برای شناسایی هنرهای قرآنی هستند.