واکاوی مفاهیم فلسفی ملاصدرا در تبیین فضاهای شهری ایرانی (موردپژوهشی: فضاهای بازار ایرانی)

تفکر هویت دار ایرانی حلقه گمشده در شکل گیری هویت فرهنگی فضاهای امروز است که می تواند در معماری وشهرسازی امروز نقش داشته باشد و به آینده هم منتقل شود. مفاهیم حکمی در طول زمان وجود دارند که با تفسیرهای سطحی نمی توان به جایگاه والای آن ها دست یافت. این مقاله به دنبال این پرسش است که چه نسبتی بین مفاهیم آرای فلسفی ملاصدرای شیرازی وجود دارد و این نسبت چگونه در فضای شهری تفسیر می شود؟ هدف پژوهش شناساندن و واکاوی آرای این حکیم و قابلیت کاربرد و تطبیق آن درشهرسازی یگانه ایرانی است. واکاوی مفاهیم حکمی و تطبیق آن با فضا می تواند در خلق فضاهای معماری و شهرسازی ایرانی موثر باشد و به شکل یک هویت فرهنگی ایرانی واحد در فضاها استمرار یابد. پژوهش با روش داده بنیاد و شیوه تحلیل محتوا و نیز با استدلال منطقی هدایت شده است، به این صورت که از تلخیص و تحلیل متون عتیق و اصیل، پژوهش های مرتبط شهری، مصاحبه و کدگذاری داده ها با نرم افزار اطلس تی آی بهره گرفته شده است. مفاهیم اصلی در سه مرحله به کمک کدهای باز و محوری و منتخب کدگذاری شدند. مفاهیم مرتبط با بازار ایرانی با کدگذاری محوری به مفاهیم کدهای منتخب مرتبط شده اند. مفاهیم وحدت، تشکیک، حرکت جوهری و محاکات به عنوان کدهای گزینشی تفکیک شدند و از یافته های پژوهش این است که واجب الوجود در عین اصالت و وحدت شخصی خودش، وحدت تشکیکی با موجودات عالم دارد که شدت و ضعف آن متفاوت است و با حرکت جوهری موجودات، این وحدت شکل می گیرد. تفسیر آن در فضا به این صورت است که حرکت جوهری به شکل سیالیت و پویایی فضا و تشکیک به صورت سلسله مراتب در فضا و درون گرایی باعث ایجاد وحدت فضا و یکی شدن با بافت شهری پیرامون خودش می شود و محاکات صدرایی شکل گیری این وحدت در فضاهای شهری است که فراتر از واژه ممیسس (تقلید) با اتصال خیال هنرمند طراح با عالم مثال و محاکات از این عالم، این فضای معماری یا شهری یکپارچه ظهور می یابد.