واکنش رویشی درختان سپیدار (Populus alba)، سنجد (Elaeagnus angustifolia)، و گز (Tamarix sp) به عوامل اقلیمی و دبی رودخانه در جنگل‎ های کران رودی ارس

مطالعات مقایسه‎ای جریانات آزاد و منظم رودخانه‎ای باعث افزایش درک ما از اثراث زیست محیطی رودخانه‎ها روی پوشش‎های گیاهی حاشیه آن می‎شود. مناطق کران رودی به طور ویژه نسبت به چرخه هیدرولوژیکی حساس هستند که این نکته به‎عنوان یک شاخص مناسب برای نشان دادن تغییرات زیست محیطی بکار می‎روند. با توجه به اینگه عناصر گیاهی جنگل‎های کران رودی تحت تاثیر نوسانات رودخانه و متغیرهای اقلیمی می‎باشد، پژوهش حاضر به‎دنبال بررسی میزان اثرگذاری فاکتورهای فوق بر روی رویش گونه‎های سپیدار، سنجد و گز، که از گونه‎های درختی و درختچه‎ای این جنگل‎هاست، می‎باشد.

مواد و روش‎ ها: 

سه گونه درختی از جنگل های کران رودی ارس برای مطالعه در این تحقیق انتخاب شد. با استفاده مته سال سنج از پایه های قطور گونه های مورد مطالعه نمونه های رویشی استخراج گردید. حلقه های رویشی نمونه ها بعد از آماده سازی با استفاده از میز اندازه گیری LINTAB اندازه گیری و ثبت شد. مقادیر حلقه های رویشی بعد از تاریخ گذاری تطبیقی با استفاده از روش استانداردسازی گاه شناسی درختی برای هرگونه ایجاد شد که برای گونه سپیدار با طول 48 سال، گونه سنجد با طول 28 سال، گونه گز با طول 23 سال منحنی گاه شناسی درختی بدست آمد.

یافته ‎ها: 

نتایج تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد رویش گونه سپیدار واکنش منفی به بیشینه دمای هوای ماه شهریور، میانگین دمای هوا مرداد و شهریور داشت. گونه سنجد واکنش مثبت به میانگین دمای هوای اردیبهشت و واکنش منفی به کمینه دمای هوای مرداد داشت. شاخص رویشی گونه سنجد رابطه مثبتی با مقادیر دبی رودخانه در اسفند و رابطه منفی در شهریور نشان داد. بیشینه دمای هوای مهر و میانگین دمای هوای مهر و آذر قبل فصل رویشی تاثیر منفی بر گونه گز داشت. مجموع بارندگی آذر و بهمن قبل فصل رویش تاثیر مثبت و مجموع بارندگی شهریور فصل رویش و مجموع بارندگی ماه دی قبل فصل رویش رابطه منفی با رویش گونه گز به نمایش گذاشت. میانگین مقادیر دبی آذر رابطه عکسی را با رویش گونه گز نشان داد.

نتیجه ‎گیری: 

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد بالابودن دمای هوا، پایین بودن مقادیر بارندگی و دبی رودخانه در ماه‎های تابستان عامل بازدارنده رویش درختان محسوب می‎شود. شناخت تاثیر متغیرهای اقلیمی و نوسانات رودخانه ای روی جنگل های کران رودی می تواند در برنامه ریزی دقیق در احیاء، بازسازی و مدیریت آن نقش مهمی را ایفا نماید. با توجه به خشک سالی های اخیر و سدسازی روی رودخانه ارس در بالادست میزان آب جریانی رودخانه کاهش و منجر به کاهش سطح پوشش گیاهی در کرانه آن شده است؛ لذا ضروری است در انتخاب گونه های بومی در جنگل کاری ها عوامل تاثیرگذار مد نظر قرار گیرد.