مقایسه ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و هیدروژئولوژیک چشمه های کارستی مناطق غربی و شرقی استان ایلام، ایران

چشمه های کارستی در مناطق غربی و شرقی استان ایلام ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارند. این چشمه ها در مناطق غربی دارای آب گوگردی، گرم و اغلب با شوری بالا هستند، در صورتی که در مناطق شرقی شیرین و سرد می باشند. به منظور مقایسه و تعیین عوامل موثر بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی این چشمه ها بررسی های زمین شناسی، هیدروژیولوژی، هیدروژیوشیمی و ایزوتوپی انجام گرفت. پایش چشمه ها به مدت دو سال به طور ماهانه شامل اندازه گیری دبی، دما، اسیدیته، میزان گاز سولفید هیدروژن و اکسیژن محلول در محل و سنجش غلظت یون های اصلی انجام شد. سنجش ایزوتوپ های پایدار دوتریوم (2H) و اکسیژن 18 (18O) نیز در دو دوره خشک و مرطوب به منظور تعیین منشاء آب چشمه ها انجام شد. بررسی های صحرایی نشان داد که زمین شناسی مناطق شرقی و غربی استان ایلام متفاوت است. در مناطق غربی گسل های عمیق اثر کرده اند و برخی سازندهای آهکی تغییر رخساره داده اند و حاوی بخش انیدریتی می باشند. در مناطق غربی گسل های عمیق باعث ارتباط هیدرولیکی سازندهای آهکی کارستی با سازندهای تبخیری قدیمی و زیرین شده اند. نسبت های Na/Cl، SO4/Cl و TDS/Br نشان داد که منشاء شوری آب چشمه های گوگردی و گرم، انحلال سازندهای تبخیری است و با شورابه های نفتی منطقه ارتباطی ندارد. ایزوتوپ های پایدار دوتریم و اکسیژن 18 چشمه های گرم و گوگردی منشاء این چشمه ها را ریزش های جوی منطقه نشان می دهد. منشاء گاز سولفید هیدروژن (H2S) این چشمه ها، فعالیت باکتری های احیاء کننده سولفات تشخیص داده شد. طبق هیدروگراف چشمه ها، بارش باران در فاصله زمانی کمتر از یک ماه بر افزایش آبدهی چشمه های آب شیرین و سرد اثرگذار است، در صورتی که در چشمه های گوگردی و گرم حدود دو ماه پس از بارش افزایش آبدهی مشاهده می شود. به عبارت دیگر آب های نفوذی تغذیه کننده چشمه های گوگردی چرخش عمیق دارند. بنابراین دمای بالای آب چشمه های مناطق غربی به دلیل چرخش عمیق آب های نفوذی حاصل از ریزش های جوی در امتداد گسل ها می باشد.