متاورس در دانشگاه و دانشگاه در متاورس: متاورسیتی و مالتی ورسیتی

آموزش غیرحضوری در دروان کرونا و در روزهای آلودگی هوا، نیاز به تامین شرایط برای بهبود تجربه آموختن از راه دور برای دانشجویان را بر ما آشکارتر کرد. یکی از تلاش ها در این راستا، تجهیز برخی دانشگاه های ایران، به برخی سخت افزارها و نرم افزارهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده بوده است. آزمایشگاه های مجهز به تجیهزات متاورس، و آزمایش های پژوهش بر روی خود متاورس در دانشگاه ها، راه اندازی و بهره برداری شده اند تا تجسم مفاهیم ناآشنا یا انتزاعی و انجام آزمایش های خطرناک یا پرهزینه را تجهیز و تسهیل کنند. منظور از متاورس، دنیای مجازی غوطه ورانه است که از طریق فناوری های تولید واقعیت جایگزین در دسترس است. پرسش این است اگر متاورس در خارج از دانشگاه هم در دسترس است، و امکان های آموختن در آن فراوان هستند، دیگر چه نیازی به دانشگاه است؟ آیا بسط متاورس، با قبض دانشگاه، همراه است؟ آیا دانشگاه ها می توانند متاورس را در فعالیت های آموزشی به کار گیرند ولی کارکرد نهادی خود را حفظ کنند؟ آیا اغلب دانشگاه ها به متاورس منتقل خواهند شد؟ آیا ساختار دانشگاه ها در متاورس متفاوت خواهد بود؟ پاسخگویی به این پرسش ها نیازمند آن است که نسبت زبانی و مناسبات اجتماعی دانشگاه، فناوری، و جامعه را بازاندیشی کنیم که نیازمند بازگشت به مفهوم دانشگاه، توجه به نقطه عطف چرخش انتظارها از دانشگاه، و فراروندهای دگرگونی های دیجیتال در جامعه است. در این مقاله، ایده دانشگاه و بافت تاریخی آن، تحول گفتمانی چیستی دانشگاه و طرح مفهوم، و ظهور واقعیت های جایگزین و فضای متاورس را مرور کردیم و نسبت زبانی آنها را بازمفصل بندی کردیم، تا بتوانیم تصویری بزرگ از مناسبات اجتماعی آنها را ترسیم کنیم و نقدی معرفت شناختی بر بحث سازگاری و ناسازگاری متاورس و دانشگاه ارایه دهیم.