تعیین منشاء و ارزیابی ریسک سلامت آرسنیک در منابع آب گستره معدنی تکاب

آرسنیک یک شبه فلز بالقوه سمی است، در صورت ورود به محیط زیست و منابع آبی می تواند اثرات زیان باری بر سلامتی انسان داشته باشد به طوری که بزرگ ترین خطر در معرض قرارگیری آرسنیک مربوط به آب آشامیدنی است. گستره مطالعاتی حوضه آبریز شهرستان تکاب در آذربایجان غربی است، دو معدن فعال و بزرگ طلای زرشوران و آغ دره با تیپ کارلین را در خود جای داده است. معادن طلای کارلین از نوع سولفیدی هستند که به دلیل ماهیت خود پتانسیل آلودگی منابع محیطی پایین دست از جمله آرسنیک را دارند. بنابراین، هدف از این مطالعه، تعیین منشاء و ارزیابی ریسک سلامت در جامعه است که در معرض آرسنیک از طریق بلع و تماس پوستی با منابع آبی آلوده است. در این راستا 45 نمونه از براساس قضاوت کارشناسی از منابع آبی به طور تصادفی چاه، چشمه و آب سطحی برداشت شد و به روش ICP-MS آنالیز شد و ریسک سلامتی با استفاده از خطر سرطان هدف (TR)، ضریب خطر (HQ) و شاخص خطر (HI) ارزیابی شد. نتایج کلی مبین آلودگی آرسنیک منابع آبی شرق و شمال گستره ناشی از فعالیت های آتشفشانی و دگرسانی کواترنری و فعالیت های معدنکاری است. بیشتر نمونه ها در بازه pH 9-10 و پتانسیل اکسایش- کاهش بین 100- تا 250- میلی ولت است که نشان دهنده غلبه گونه آرسنات (As5+) و به فرم H2AsO4 – است. مقدار HQ و HI در 52% از نمونه ها بالاتر از 10 هستند که مبین خطر بالای ابتلای جامعه در صورت مواجهه با آب آلوده هستند. مقادیر ریسک سرطان زایی گستره از 0 تا 2-10×7 متغیر است که مبین نبود ریسک سرطان زایی تا ریسک بسیار بالای ناشی از آرسنیک منابع آبی است. به طورکلی ریسک سرطان زایی و بیماری های غیر سرطانی در شرق و شمال گستره از دو مسیر مصرف مستقیم شامل بلع و آشامیدن و تماس پوستی به دلیل آلودگی ناشی از دو منبع زمین زاد و بشرزاد وجود دارد. بنابراین، توصیه می شود، توجه ویژه ای به پایش مستمر آلاینده های احتمالی، روش های مختلف جلوگیری از مواجهه با منابع آبی آلوده و روش های پاک سازی به منظور حداقل کردن خطر بهداشتی جامعه ساکن صورت پذیرد.