نقش و اهمیت پیمان در ساختار منظومه های عاشقانه فارسی قرون پنجم و ششم

در قرون پنجم و ششم، یکی از جنبه های مهم ادبیات فارسی، منظومه های عاشقانه است. هر ماجرای عاشقانه ای در بستر اجتماعی دوران خود شکل میگیرد و نمیتوان داستان عاشقانه را جدا از عوامل، باورها و سنتهای اجتماعی زمان و مکان وقوع آن بررسی کرد. پیمان یکی از باورهایی است که بعنوان قراردادهای عاشقانه، سیاسی و اجتماعی بین شخصیتها برقرار میشود و وقایعی را رقم میزند. این مقاله با توجه به منظومه های عاشقانه برجسته در قرون پنجم و ششم مانند زال و رودابه، ورقه و گلشاه، ویس و رامین، خسرو و شیرین، شیخ صنعان و دختر ترسا، به بررسی نقش پیمان و اهمیت آن در ارتباطات و روابط شخصیتها، تاثیر آن در جریان داستان و تغییرات ساختاری این منظومه ها میپردازد.

پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا، به بررسی و طبقه بندی نقش پیمان در ساختار منظومه های عاشقانه قرون پنجم و ششم میپردازد و با ذکر نمونه هایی از کارکرد پیمان در منظومه های یادشده نتایج را تایید و تفسیر میکند.

بسامد حضور پیمان در خلق داستان، ایجاد و نگهداری روابط عاشقانه، سیاسی و اجتماعی بسیار قابل توجه است. بخش عمده ای از پیرنگ منظومه های مورد بررسی، وامدار این باور اجتماعی و درونی است و پیمان و پیمان شکنی وظیفه گره گشایی، کشمکش، گره افکنی و... را در داستان بر عهده دارد.

پیمان در ساختار منظومه های عاشقانه فارسی قرون پنجم و ششم اهمیت بسیاری دارد. این مفهوم، ساختار داستانی را تاسیس میکند، روابط شخصیتها را شکل میدهد و پیامهای اخلاقی و اجتماعی مهمی را در بر دارد. شاعران قرنپنجم و ششم نه تنها برای زنده نگه داشتن شخصیتهای اصلی داستان و ایجاد تعاملات و روابط از اهمیت این باور در بستر اجتماعی سود برده اند، بلکه بعنوان ابزاری برای نمایش تغییرات شخصیتی، تحولات داستانی و حفظ نظم داستانی نیز هنرمندانه آن را به کار گرفته اند. همانگونه که به سر بردن پیمان بر ساختار منظومه ها تاثیرگذار بوده است، نقض پیمانها نیز از طرف شخصیتهای داستانی در پیرنگ داستانها سبب گره افکنی و کشمکشهایی همراه با تناقض و ناهماهنگی و پیچیدگی روابط انسانی بدلیل بروز ابهامات، عدم اعتماد و کاهش ارتباط عاطفی میان شخصیتها شده است.