بازخوانی علیت و پنجره های علی در گفتمان قرآنی با محوریت تفسیر آیات «قرض»

«علیت» یکی از روابط بنیادی است که نقش مهمی در زمینه های مختلف دینی و معرفتی ایفا می کند. در تحلیل زنجیره های علی در قرآن، اصول معنایی متعددی مانند اصل پنجره های علی مطرح می شود. مطابق این اصل، روابط علی گوناگون در آیات مختلف نسبت به یک زنجیره علی فراهم می شود و بخش خاصی از یک مسیر یا فرآیند درکانون توجه قرار می گیرد. در تفسیر شناختی از کلام الهی، بررسی نحوه تشکیل سلسله های علی در زبان قرآن و باز شدن پنجره های توجه به سوی معارف بینشی و آموزه های ارزشی آن؛ ظرافت های معنایی بی بدیلی را فراروی مخاطب قرار می دهد. نوشتار حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی تفسیری درصدد است با توجه به نگاه مفسران و اصل پنجره های علی، ساختاری روشمند جهت دسته بندی روابط علی در تفسیر آیات «قرض» بیابد و تصویری بدیع از مراد الهی در کاربست تعبیر إسنادی «قرض به خداوند» ارایه دهد. رهیافت های حاصل نشانگر وجود رابطه علیت میان افعال ارزشی و اختیاری انسان با کمال مطلوب انسانی است. سلسله علی در تفسیر آیات «قرض» را می توان به دو دسته تقسیم نمود: یکی سلسله علت هایی که جهت گیری های اعتقادی عملی انسان را شکل می دهد، مانند: ایمان به خدا و رسول، تقوا، معادباوری، جهاد در راه خدا، مبارزه با بخل و... دوم علیت خداوند بر پاداش قرض: زنجیره پاداش های بی حد و حصری برای «قرض» بیان شده است که با ایجاد انگیزه، انسان مومن و باتقوا را به سمت انجام عمل خیر و حسنه هدایت می نماید؛ پاداش هایی نظیر: «آمرزش گناهان»، «اجرکریم»، «فوز عظیم» و... .