اثبات وجود معاد بر اساس تحلیل و تبیین نظام نفس شناسی ابن سینا و سهروردی

lساله معاد از جمله مسایل بسیار مهم و بحث برانگیزی است که همواره مورد بحث در میان بسیاری از فلاسفه و بخش بزرگی از متکلمان و الهی دانان بوده است. اغلب حکمای مسلمان معاد را پذیرفته و آن را اثبات کرده اند و فقط در مورد کیفیت آن با یکدیگر اختلاف دارند. بسیاری از متکلمان مسلمان جز متکلمان فرقه ای که به تناسخ قایل می باشند، معاد را از اصول دین دانسته و اصل آن را به صورت عقلی اثبات، و جزییات آن را به صورت سمعی تبیین کرده اند. شیخ الرییس ابوعلی سینا و شیخ اشراق نیز از حکمایی هستند که معاد را اثبات کرده اند و البته برای اثبات و تبیین معاد راهی متفاوت از متکلمان پیموده اند. هر دو حکیم بر اساس تدوین یک نظام منسجم نفس شناسی به اثبات و تبیین معاد پرداخته و آن را بر اساس نظام نفس شناسی خود هماهنگ کرده اند. بنابراین برای فهم معادشناسی ابن سینا و سهروردی ابتدا باید نظام نفس شناسی دو فیلسوف شناخته گردد. بوعلی و سهروردی مسایل مختلفی را در نظام نفس شناسی خود مطرح کرده اند، ولی آنچه که در این مقاله به آن پرداخته شده است، مساله بقای نفس بر اساس تجرد نفس و بحث استکمال نفس به مثابه دو مقدمه برای اثبات وجوب معاد می باشد.