بررسی و نقد نظریه «خودارجاعی قرآن» در دانشنامه الیور لیمن با تاکید بر اندیشه های مقام معظم رهبری

خودارجاعی یا خوداستنادی قرآن، یعنی قرآن کریم در پاسخ سوالات به خودش ارجاع می دهد و پاسخ سوالات و ابهامات را می دهد. به عبارتی برخی مفاهیم یا نکات مبهم در قرآن با ارجاع به آیات دیگر یا سیاق آیات روشن می شود. الیور لیمن به نقل از مقاله استفان ویلد، نکاتی را در خودارجاعی قرآن مطرح می کند که در ضمن امتیاز شمردن برای قرآن، نکات مبهم و غیرقطعی را به این کتاب مقدس نسبت می دهد. بنابراین ضرورت دارد نظرات وی در این باره بررسی و نقد شود. در این نوشته، پژوهشگر به روش توصیف و تحلیل و ضمن صحه گذاشتن بر نظریه خودارجاعی، برخی نکات مطرح شده توسط استفان ویلد را ارزیابی کرد. باتوجه به ادعاهای قرآن کریم معنای روشنی را از لفظ قرآن ارایه می دهد و عبری بودن واژه فرقان، آسیبی به استعمال این لفظ در قرآن کریم نمی زند، زیرا قرآن نیز از مصادیق فرقان و روشن کننده حق از باطل است. همچنین روش های مختلف تفسیری ازجمله روش قرآن به قرآن، روش موضوعی و معناشناختی ایزوتسو، همگی دلیلی بر خودارجاعی است که توجه مفسران و دانشمندان اسلام و غرب در تفسیر قرآن را به خود جلب کرده است. بنابراین همه این امور نظریه خودارجاعی قرآن را از جنبه مثبت تقویت می کند، زیرا استناد و گواه گرفتن قرآن از آیاتش، دلیل بر حجیت آن چیز است و این استناد موجب نفی آیات و احکام آن نمی شود؛ بلکه آیات قرآن و گزاره های آن در راستای تایید و اثبات هم قرار گرفته اند. این مبنا و روش تفسیری در شیوه تفسیری مقام معظم رهبری نیز وجود دارد. ایشان در تفسیر سوره حمد به کرات با استناد به آیات قرآن، به تفسیر و تبیین معارف قرآن کریم پرداخته اند.