تحلیل عوامل موثر بر پذیرش و توسعه کشت کلزا در شهرستان تبریز: کاربرد مدل هاردل دوگانه

با توجه به سطح بالای واردات دانه های روغنی در کشور، یکی از سیاست های کلان دولت دسترسی به درصد بالایی از خودکفایی تولید دانه های روغنی از جمله کلزا می باشد. در این راستا، توسعه و کشت دانه های کلزا به دلیل درصد روغن بالا و کیفیت مطلوب آن، یکی از الویت های اصلی سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان شرقی است. در این خصوص، در مطالعه حاضر سعی شد عوامل موثر بر پذیرش کشت کلزا و توسعه سطح زیرکشت آن در چارچوب الگوی هاردل دوگانه مورد شناسایی و تحلیل قرار گیرد. بدین منظور، با تکمیل پرسشنامه از360 کشاورز شهرستان تبریز به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب تصادفی در سال 1399، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید. نتایج برآورد مرحله اول مدل هاردل دوگانه (مدل پروبیت) نشان داد که سطح تحصیلات، عضویت در تعاونی، قیمت کلزا، سهم درآمدی مزرعه و شرکت در کلاس های آموزشی و ترویجی اثر مثبت و معنی داری بر تصمیم به کشت کلزا داشته و تعداد قطعات زمین و سن کشاورز، اثر منفی بر احتمال پذیرش آن دارد. نتایج حاصل از برآورد مرحله دوم الگوی هاردل دوگانه (مدل توبیت) موید آن است که شرکت در کلاس های آموزشی و ترویجی، تجربه کشت کلزا، نیروی کار خانوادگی، مالکیت زمین و دریافت وام اثر مثبت بر توسعه و افزایش سطح زیرکشت آن در شهرستان تبریز دارد و هزینه ماشین آلات و تعداد قطعات مزرعه اثر منفی بر آن می گذارد. با توجه به نتایح حاصله، انتخاب کشاورزان جوان به عنوان گروه های هدف، ارائه آموزش های فنی و مدیریتی از سوی سازمان جهاد کشاورزی، اعمال سیاست های حمایت قیمتی و تشکیل تعاونی های تولید جهت توسعه کشت کلزا پیشنهاد می گردند.