بررسی مقارنه ای مفهوم ضرر و ضرار از دیدگاه شیخ الشریعه، امام خمینی (ره) و آیت الله سیستانی

فهم صحیح از واژگان مطرح شده در آیات وروایات باعث سرعت بخشی در فرایند استنباط حکم شرعی شده وجلوگیری از رخداد اشتباه در فرایند نتیجه گیری از یک متن را برای مستنبط حکم وسایر خوانندگان با خود به همراه می آورد. با توجه به این مطلب و دخل عظیم آن در فرایند استنباط بر آن شدیم تا معنای واژگان ضرر و ضرار را در حدیث مشهور مورد مداقه قرا دهیم. برخی از فقیهان ضرر را مشترک لفظی دانسته وبرخی دیگر کوشیده اند تا آن را مشترک معنوی جلوه دهند و در این زمینه به اصول لفظیه ای رجوع کرده اند که صحیح به نظر نمی آید. لذا ضرر مشترک لفظی است گرچه جامعی انتزاعی نیز برای آن قابل تصور است. در مورد کلمه ضرار باید گفت برخی آن را به معنای حرج و در تنگنا قرار دادن دانسته و برخی دیگر آنرا به معنای مجازا ت بر ضرر می دانند. که با توجه به موارد کاربرد هر دو معنا صحیح به نظر می رسد. این مقاله با رویکردی تحلیلی انتقادی دیدگاه های مطروحه از جانب اعلام مذکور را مورد بررسی قرار داده و در پایان به داوری بین نظریات آنان پرداخته است. گرچه در بیان نظریه منتخب خویش به آراء این بزرگان بسنده نکرده است.