ارزیابی شاخص تنش آبی و فقر آب در تولید محصول برنج با تاکید بر مفهوم ردپای آب در ایران

برنج یکی از مهم ترین غلات در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران است که امنیت غذایی و رفاه مردم بدان بستگی دارد. از طرفی به دلیل بالا بودن نیاز آبی برنج، کشت این محصول با چالش کمبود آب مواجه شده است. هدف از این مطالعه استفاده از مفهوم ردپای آب، برای محاسبه تنش آبی ناشی از تولید برنج و فقر آب به عنوان ابزارهای ارزیابی کمبود آب در استان های تولیدکننده برنج در ایران طی دوره آماری 1387 تا 1398 است. این مطالعه به ارزیابی شاخص تنش آبی در تولید برنج و فقر آبی برمبنای کاربرد مفهوم ردپای آب در کشت برنج طی دوره آماری 1387 تا 1398 پرداخته است. متوسط ردپای کل برنج 3037 مترمکعب در تن و حجم کل ناشی از تولید آن 4313 میلیون مترمکعب است که سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به ترتیب برابر با 68/91، 93/6 و 39/1 درصد است. میزان منابع آب موجود در تولید برنج در استان تولیدکننده، 21992 میلیون مترمکعب است که به ترتیب 6872 و 15210 میلیون مترمکعب آن مربوط به آب آبی و آب سبز است. مقدار شاخص تنش آبی ناشی از کشت برنج در ایران به طور متوسط برابر با 5/0 (از 9/1) است. هم چنین، فقر آب ناشی از تولید برنج برابر با 1073 میلیون مترمکعب در ایران است، که بیش ترین و کم ترین میزان فقر آبی مربوط به استان های گیلان و خوزستان (290 و 11 میلیون مترمکعب) قرار دارند. استفاده از مفهوم ردپای آب و شاخص های مشتق شده از آن در تولید برنج در هر یک از استان ها سبب می شود تا با اطلاعات جامع بتوان به ارزیابی تنش آبی در استان های تولیدکننده برنج پرداخت. ازطرفی با توجه به این که در این محاسبات ردپای آب و وضعیت منابع آبی در نظر گرفته می شود، برای ارزیابی کمبود آب به ویژه در بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بسیار مناسب است.