طاعون زدگی شام در تمدن اسلامی (از ابتدا تا پایان دوره امویان)

شیوع بیماری های همه گیر در گستره ی تمدن اسلامی، همواره یکی از مسائل مهم بوده است. سابقه ی تاریخی بیماری همه گیر طاعون به دوران باستان می رسد. شیوع بیماری طاعون، معروف به طاعون ژوستینین، در اواخر دوره ی باستان و انتقال آن به دوره ی اسلامی، مسلمانان را در سرزمین های فتح شده با مسائل جدید مواجه ساخت؛ ازاین رو، طاعون از مهلک ترین بیماری های مسری در گستره ی جغرافیای تمدن اسلامی بوده که در قرون اولیه ی اسلامی، آسیب هایی به بدنه ی ساختار اجتماعی، اقتصادی و حتی فکری و فرهنگی جامعه ی اسلامی وارد کرده است. سرزمین شام از طاعون خیزترین مناطق تمدن اسلامی بوده که به صورت مکرر و پی درپی درگیر این بیماری شده و آسیب های فراوانی را تجربه کرده است. این پژوهش به بررسی طاعون در منطقه ی شام در دوره ی امویان (41تا132ه.ق/661تا749م) پرداخته؛ همچنین، دلایل وقوع آن و باورهای پیرامون طاعون را در این منطقه بررسی کرده است. بررسی های این تحقیق نشان داد، موقعیت جغرافیای شام، مدیترانه ای بودن آب وهوای آن و قرارگرفتن سرزمین شام در مسیر راه های تجاری و آمدوشدهای حاصل از آن در وقوع و گسترش طاعون اثرگذار بوده است. وقوع طاعون در جهان بینی مسلمانان نیز، آثاری مهم و شایان توجه داشته است؛ به طوری که آنان طاعون را نه یک بیماری همه گیر، بلکه نتیجه ی رحمت یا عذاب الهی می پنداشتند.