پیامدهای دگرگونی شیوه زندگی در معماری داخلی؛ مورد کاوی: خانه های قاجار و پهلوی اول شهر تبریز‎

مفهوم شیوه زندگی بطور کلی و عام، مجموعهای جامع و منسجم است که در بطن خود، مولفه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را ‏میپروراند و در شکلگیری الگوهای رفتاری، گرایشهای ذهنی و فضای زندگی افراد جامعه تاثیر عمیقی دارد. بهعلت دگرگونیهای اساسی در ‏ساختار جامعه و شیوه زندگی در طول دوران قاجار و پهلوی اول و پیوند مستقیم و محکمی که میان شیوه زندگی و معماری خانه وجود ‏دارد، در این پژوهش امکان مطالعه و بررسی سیر تاثیر آن بر خانه های دوره قاجار و پهلوی اول شهر تبریز فراهم شده است. بنابراین هدف ‏از این پژوهش، بررسی شناخت و تاثیر عوامل موثر جامعه بر روند تغییرات شیوه زندگی و بهتبع آن بر الگوهای معماری خانه ها و تحلیل و ‏تشریح چگونگی تغییرات بوده است. بدینترتیب به روش توصیفی- تفسیری، از طریق مشاهدات میدانی و کتابخانهای، 45 خانه از ‏خانه های دوره قاجار و پهلویاول شهر تبریز که امکان بازدید و جمعآوری مدارک وجود داشت، انتخاب شد و بررسیهای مربوط صورت ‏گرفت. در گام بعدی برای دستیابی به هدف پژوهش، در خانه های مورد مطالعه فضاهای (حیاط، ورودی، ایوان، حوضخانه، طنبی، ‏کلهای و پله) در قالب الگوهای در سهنظام کالبدی (محل قرارگیری، انتظامشکلی و دسترسی) موردتوجه قرار گرفتند و الگوهای آنها ‏باهمدیگر مقایسه شدند. از بررسی یافته ها این نتیجه حاصل شد که با وجود تفاوتها و تغییراتی که از اواسط دوره قاجار در خانه های تبریز ‏به مرور به وجود آمد، خانه های دوره قاجاری پیوند قوی با سنتهای گذشته دارند و از روحیه واحدی برخوردارند. در واقع میتوان گفت ‏روند تغییر خانه ها از اواخر دوره قاجار و مخصوصا دوره پهلوی اول بهعلت تغییر حکومت از قاجار به پهلوی و شروع تجدد آمرانه ‏رضاشاه شدت گرفت. این تغییرات ابتدا در پوسته بیرونی خانه ها و در جبهه های غیر اصلی خانه آشکار و بهتدریج به جبهه های اصلی ‏خانه و به مولفه ها و فضاهای خانه منتقل شد. بهعبارتدیگر ابتدا بهصورت تزئینات در خانه ها نمایان و به مرور با حذف بعضی از ‏فضاها صورت گرفت.‏