ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش کیفیت برنامه درسی آموزش مجازی دوره ابتدایی در نظام آموزشی ایران

آموزش های مجازی، به عنوان بخش جدایی ناپذیر از آموزش های امروزی، شناخته شده است؛ لذا، سنجش مستمر کیفیت این آموزش ها به عنوان یکی از رسالت های اساسی نظام آموزشی، است و وجود یک ابزار معتبر برای سنجش این آموزش ها، ضروری است. از طرف دیگر، در حوزه برنامه درسی آموزش مجازی، ابزاری که بتواند تمام ابعاد عناصر برنامه درسی آموزش ابتدایی را مورد سنجش قرار دهد، ساخته نشده است. به همین دلیل، ساخت یک ابزار معتبر ضروری به نظر می رسد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش کیفیت برنامه درسی آموزش مجازی دوره ابتدایی در نظام آموزشی ایران بود.

طرح پژوهش، ترکیبی به منظور ساخت ابزار سنجش کیفیت برنامه درسی آموزش مجازی دوره ابتدایی بود. در بخش اول از روش تحلیل محتوا و در بخش دوم، روش پیمایش استفاده شد. مشارکت کنندگان در بخش روایی محتوایی، 12 صاحب نظر در حوزه آموزش مجازی و در بخش روایی سازه شامل 217 معلم ابتدایی استان مرکزی بودند که بخش اول با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و در بخش دوم، با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی، گروهی انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده ها، از شاخص روایی محتوایی لاوشه، تحلیل عاملی تاییدی و ضریب همبستگی گویه ها استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS  و SMART PLS قرار گرفتند.

با بررسی اسناد بالادستی شامل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند برنامه درسی ملی، راهنمای تدریس معلمان در کتاب های درسی دوره ابتدایی منتشر شده در وزارت آموزش و پرورش و پژوهش های حوزه آموزش مجازی 51 نشانگر (گویه) در قالب 4 مولفه اساسی در جهت سنجش برنامه درسی استخراج شد. سپس، با بررسی روایی محتوایی مقیاس با استفاده از شاخص روایی لاوشه، 48 گویه در قالب 4 مولفه هدف، محتوا، راهبردهای یاددهی-یادگیری و ارزشیابی به ترتیب با روایی 77/0، 95/0، 94/0 و 98/0 مشخص شدند. در مرحله بعد، به منظور بررسی روایی سازه مقیاس مورد نظر با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی بررسی شد که نتایج نشان داد که به جز یک گویه (گویه 42) بقیه گویه ها از بار عاملی مطلوبی برخوردار بودند و پس از اصلاح مدل (حدف گویه 42) ضرایب t همه گویه ها در همه مولفه ها بالاتر از 96/1 بود که نشان دهنده مطلوب بودن مدل اندازه گیری است. همچنین، میزان پایایی ترکیبی برای تمامی مولفه ها بیشتر از مقدار 70/0 است که نشان از تایید پایایی این متغیرها یا مقیاس ها دارد. میانگین واریانس استخراج شده که اعتبار همگرای هر مقیاس را می سنجد از 50/0 بالاتر است که نشان دهنده اعتبار همگراست. در مجموع، نتایج نشان از پایایی و اعتبارمولفه های مقیاس برنامه درسی آموزش مجازی دارند و ابزار ساخته شده برای سنجش کیفیت آموزش مجازی شامل 47 گویه و در قالب چهار مولفه هدف، محتوا، راهبردهای یاددهی یادگیری و ارزشیابی طراحی شد.

با توجه به اینکه آموزش های مجازی به عنوان بخش جدایی ناپذیر آموزش رسمی نظام آموزشی ایران در آمده است، و سنجش عناصر برنامه درسی به منظور بهبود مستمر آموزش مجازی ضروری است؛ لذا برای سنجش کیفیت آموزش های مجازی می توان از این ابزار استفاده کرد. علاوه بر این، این ابزار به متولیان و سیاست گذاران آموزش مجازی کمک می کند تا براساس برنامه درسی قصد شده، بسترهای مورد نیاز آموزش مجازی را فراهم سازند.